تعداد بازدید :2695
مستند نگاری مهم‌ترين وظيفه دربارهی باغ‌های ايرانی است - جشنواره باغ ایرانی
به گزارش خبرنگار بخش میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، دومین روز از جشنواره‌ی «باغ‌های ایرانی» روز گذشته (دوشنبه، 23 خردادماه) در خانه‌ی هنرمندان ایران برگزار شد و در آن، كارشناسان به بررسی گونه‌شناسی باغ ایرانی پرداختند.
در این نشست، آزاده شاهچراغی ـ استاد رشته‌ی معماری ـ اظهار كرد: در بررسی باغ‌ها چند نكته‌ی مهم اهمیت دارد كه نخستین نكته، شناسایی و مرمت باغ است. باغ یك موجود زنده است كه اگر خشك شود، دیگر تمام می‌شود.
وی با تأكید بر این‌كه شناسایی اولیه‌ی باغ بسیار اهمیت دارد، تصویر چهار نقشه از پلان باغ دولت‌آباد یزد را نمایش و توضیح داد: نقشه‌ی این باغ برای نخستین‌بار به‌شكل اشتباه شناسایی شد. به همین دلیل، بخشی از محوطه‌ی باغ در نظر گرفته نشد و از بین رفت. هرچند پس از آن، كارشناسان مختلف تلاش كردند، شناسایی دقیق‌تری از باغ داشته باشند، ولی اكنون دیگر كار از كار گذشته، زیرا بافت مسكونی در اطراف باغ پیشرفت كرده است.
او ادامه داد: نكته‌ی دیگری كه در این باغ اهمیت دارد، بی‌توجهی به اسناد است. به‌طور مثال، اكنون استخر باغ دولت‌آباد را پر از آب كرده‌اند كه این كار اشتباه است، زیرا در گذشته، این كاربری را نداشته است؛ در یزد كه تابستان‌های گرمی دارد، اجازه داده نمی‌شود كه آب در چنین استخری به‌راحتی تبخیر شود.
شاهچراغی با بیان این‌كه نكته‌ی مهم دیگر دربارهی باغ‌ها نگهداری از آن‌هاست، گفت: باغ فین كاشان بسیار تغییر كرده است و وضعیت آن در سال گذشته، واقعا اسفبار بود.
وی توضیح داد: تمام عرصه‌های اطراف این باغ كه خصوصی بودند، تخریب و به پاركینگ تبدیل شدند، آن هم به این دلیل كه این محل برای حضور گردشگران فراهم باشد؛ ولی مگر این باغ ظرفیت پذیرش چند گردشگر را دارد كه چنین اقدامی انجام شد؟
او با اشاره به موزه‌ی هرمیتاژ كه مردم برای دیدن آن، صفی طولانی را تشكیل می‌دهند، گفت: در كشور ما برای باغ كه موجود زنده، یعنی درخت در آن وجود دارد، چنین چیزی رعایت نمی‌شود. در این راستا، یك كار دانشگاهی انجام داده‌ایم و آمار بازدید از این باغ را در یك سال بررسی كرده‌ایم. نتیجه‌ی این بررسی نشان می‌دهد كه هیچ كنترلی روی تعداد بازدیدكنندگان این باغ وجود ندارد. باغ فین كاشان از دوران صفویه تا كنون باقی مانده، ولی در طول دو سال گذشته، آسیب‌های بسیار زیادی را دیده است. در این‌باره لازم است یادآوری كنیم كه در كشور، قانون مناسبی برای مجازات قطع درخت نداریم.
شاهچراغی در ادامه‌ی سخنان خود، وسعت باغ‌ها را به‌عنوان یكی دیگر از نكات مهم در این زمینه دانست و اظهار كرد: در این‌باره، ایده‌های مختلفی مانند ایجاد باغ ـ مدرسه، باغ‌های اداری و بیمارستان‌های شفابخش كه در آن‌ها باغ وجود داشته باشد، بررسی و مطرح شده‌اند كه می‌توان از آن‌ها استفاده كرد. نكته‌ی مهم دیگری كه باید به آن توجه كرد، این است كه اكنون باغ‌های ایرانی به‌عنوان زیرمجموعه‌ی باغ اسلامی در حال معرفی هستند، در حالی كه باغ ایرانی خودش دارای ریشه‌ی شكل‌دهنده است. به این ترتیب، اگر چند باغی را كه در كشور باقی مانده‌اند، حفظ نكنیم و اگر از بین بروند، دیگر چیزی به نام باغ ایرانی نخواهیم داشت.
<>به گزارش ایسنا، در این همایش كه هیأت رییسه‌ی آن را مهدی مجابی، داراب دیبا و مهرداد بهمنی برعهده داشتند، حسین سلطان‌زاده مطالبی را دربارهی گونه‌شناسی باغ‌ها ارائه كرد.این عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: از نظر كاركردی، باغ‌ها به دسته‌های مختلفی طبقه‌بندی می‌شوند و از نظر كالبدی به باغ ـ خانه مانند باغ‌های قاجاری ارم شیراز و عفیف‌آباد، باغ‌های شهری مانند چهارباغ كه تنها نمونه‌ی ارزشمند باقی مانده است، باغ‌های حكومتی ـ سكونتی مانند نقش جهان اصفهان، باغ‌های دارای كوشك در آب، باغ‌های واقع در كنار رودخانه مانند باغ آیینه در اصفهان، باغ در نواحی پرشیب مانند باغ شاهزاده در ماهان و باغ قجر در تهران تقسیم‌بندی می‌شوند.
وی ادامه داد: باغ یك ویژگی خاصی دارد كه در بناهای دیگر بروز نكرده است. شاید باغ تنها گونه از فضاهای معماری است كه اساسا هدف از طراحی آن‌ها، ایجاد دگرگونی در مقیاس‌های كوچك است، در حالی كه در خانه، حداكثر انطباق را می‌بینیم.
او بیان كرد: نكته‌ی مهمی كه باید به آن اشاره كرد، این است كه در باغ‌ها به‌جز گونه‌شناسی، یك پدیده را باید مورد توجه قرار داد؛ باغ‌ها حامل ویژگی‌هایی هستند كه هیچ نوع فضای معماری آن را ندارد، وقتی باغ در دشت یا كنار رودخانه قرار دارد، آن چیزی كه مرتب در آن تغییر می‌كند، محل كوشك است، زیرا باید از بهترین منظر برخوردار باشد. به این ترتیب، یك مفهوم واحد در شكل‌های مختلف در باغ‌ها دیده می‌شود.
وی با بیان این‌كه باغ ایرانی حامل مفاهیم اساسی معماری از دوران‌های مختلف تا زمان قاجار است، اظهار كرد: ایرانیان در طول تاریخ، واژه‌های زیادی را برای باغ ساخته‌اند، مانند گلستان، چمن‌زار و بوستان. در حالی كه كم‌ترین واژه به جای «میدان» با كاربری‌های مختلف مانند میدان نقش جهان ساخته شده است.
سلطان‌زاده افزود: مجموعه‌ی باغ‌های ایرانی در طول تاریخ علاوه بر كاركردی كه داشته‌اند، مفاهیم معماری عالی نیز داشته‌اند و از این جهت، كاملا خاص هستند.
به گزارش ایسنا، در ادامه‌ی این همایش، فرامرز
پارسی به معرفی باغ تاریخی چشمه‌علی در دامغان
پرداخت.
وی با اشاره به این‌كه مهم‌ترین ویژگی باغ‌هایی كه كوشك دارند، این
است كه آب، مهم‌ترین عنصر آن‌ها محسوب می‌شود، بیان كرد: معمولا با
حضور یك بنا در میان آب، آن باغ از انواع دیگر باغ‌ها جدا می‌شود. در
این‌باره به باغ‌های دیگری مانند فرح‌آباد اصفهان كه كوشكی میان آب در
آن وجود دارد، می‌توان اشاره كرد.
به گفته‌ی او، چشمه‌علی دامغان كه در حدود 25 كیلومتری شمال غربی دامغان واقع است، هویت خود را از مفهوم چشمه می‌گیرد، زیرا چشمه‌علی از انواع چشمه‌هایی است كه آب آن‌ها از لایه‌های بسیار وسیعی گرفته می‌شود و در فصل‌های مختلف میزان آن تغییر نمی‌كند، این ویژگی در زمان خشكسالی بسیار اهمیت دارد.
پارسی با بیان این‌كه از چشمه‌علی دامغان در دوره‌های مختلف مانند پیش از اسلام، ساسانی و زمان حمله‌ی اسكندر نام برده شده است، یادآوری كرد: تا زمان صفوییان، این محل به‌شكل باغ نبود و احتمالا فقط یك چشمه‌ی مقدس بوده است. اكنون نیز پس از گذشت زمان، باغ به مرور از میان رفته است و فقط چشمه وجود دارد و فضای سبزی كه اطراف آن دیده می‌شود.
او همچنین به سردر عمارت این باغ اشاره و اظهار كرد: این سردر كاملا كلاسیك و ایرانی است و به سردر باغ مسعودیه نیز شباهت زیادی دارد. همچنین عمارت كوشك در این باغ كه حدود 12 هكتار مساحت دارد و 34 درصد آن را آب تشكیل می‌دهد، به عمارت فتحعلی‌شاهی معروف است. امروزه در طرحی كه برای بازسازی آن تهیه شده، تلاش شده است كه باغ بودن به این محل بازگردانده شود تا مفهوم باغ را دوباره در اینجا بتوانیم شاهد باشیم.
در ادامه‌ی این همایش، نسیم جهاندار به معرفی
دو باغ در استان اصفهان پرداخت.
او ابتدا به باغ تاج‌آباد كه به دوران شاه‌عباس اول تعلق دارد، اشاره
و با نمایش چند عكس، اظهار كرد: در زمان قاجار، این باغ توسط
ظل‌السلطان فروخته شد و سپس فرزندان او، دخل و تصرف‌هایی را ایجاد
كردند تا بنای مدرن‌تری را نسبت به دوران صفوی بسازند. در نهایت نیز
می‌بینیم، مسؤولان به‌دلیل همكاری نكردن مالكان نتوانستند، آن را مرمت
كنند.
او با بیان این‌كه به نظر می‌رسد، ساختمان كوشك این باغ یك طبقه بوده و طبقه‌ی دوم روی این باغ توسط مالكان در نیم قرن اخیر ساخته شده است، توضیح داد: در كف‌پوش محوطه‌ی این باغ، سنگ‌های مرمری وجود داشته كه مالكان به‌دلیل این‌كه ممكن است، این سنگ‌ها گران‌قیمت شمرده شوند، برای جلوگیری از مصادره شدن، سنگ‌های مرمر را از بین برده‌اند. همچنین در پشت كوشك، استخری بوده كه اكنون چیزی از آن باقی نمانده است.
جهاندار بیان كرد: در كنار كوشك، دو بنای حمام و گلاب‌گیری وجود داشته كه حمام به‌طور كامل از بین رفته و بنای گلاب‌گیری نیز به‌شكل تخریب‌شده باقی مانده است.
وی در ادامه دربارهی باغ سرهنگ‌آباد نیز گفت: این باغ در زمان قاجار با الهام از بنای چهل‌ستون اصفهان ساخته و به مرور زمان، بسیاری از تزیینات و شیشه‌های رنگی آن دزدیده شد. اكنون هم از تزیینات آن چیز زیادی باقی نمانده است.
به گفته‌ی او، این مجموعه در گذشته دو فضای باز اصلی داشت كه امروز فقط بقایایی از آن‌ها باقی مانده است. همچنین عمارت چهل‌ستون آن با تخریب زیادی روبه‌رو شده است، به‌طوری كه تزیینات و بخش زیادی از نقاشی‌های دیواری آن از بین رفته‌اند. علاوه بر این، بنای سردر این باغ، قاجاری است و روی كوبه‌ی آن نوشته‌ای وجود دارد كه به‌دلیل زنگ‌زده شدن كوبه، متن آن قابل خواندن نیست.
در این مراسم، اسكندر مختاری نیز در سخنان كوتاهی اظهار كرد: مهم‌ترین وظیفه‌ای كه اكنون دربارهی باغ‌های ایرانی برعهده داریم، مستندنگاری آن‌هاست.
وی خطاب به دانشجویانی كه در جلسه حضور داشتند، گفت: پیش از این، تعداد كمی از افراد به میراث فرهنگی توجه داشتند، ولی اكنون این تعداد بیشتر شده است؛ ناامید نشوید، زیرا ناامیدی باعث پیروزی دشمن می‌شود و دشمن ما جهل است، باید امیدوار باشیم تا پایدار بمانیم، سرانجام این سرزمین را بهتر خواهیم كرد.
در بخشی از این مراسم، لوح یادبودی به خانواده‌ی دكتر محمدامین میرفندرسكی به پاس بیش از نیم قرن تلاش در زمینه‌ی معماری اهدا شد. همچنین كتابی دربارهی معماری باغ در خاورمیانه كه مجموعه‌ای از مقاله‌های مختلف است، معرفی شد.