تعداد بازدید :1012
حفاظت ازآثار باستاني با پخش مقصدها
در ايام عيد كه حجم بازديد از آثار باستاني افزايش مي‌يابد، احتمال آسيب به اين آثار بيشتر مي‌شود. با پيگيري چند برنامه مختلف مي‌توان از حجم آسيب‌ها كاست. قبل از هر چيزي توصيه من اين است كه مردم امسال مقصدهاي متفاوتي را كه تاكنون نرفته اند، براي سفر انتخاب كنند. بسياري از مردم تصور مي‌كنند كه تنها چند شهر خاص در كشور مانند شيراز و اصفهان جاهاي ديدني طبيعي و تاريخي مهمي دارند، در صورتي كه نقاط مختلف ديگر در كشور ما هم اين ظرفيت‌ها را دارند و مي‌توانند پذيراي حجم قابل توجهي از مسافران باشند. مورد بعدي در اين زمينه كه بايد به آن توجه كرد حفاظت از آثار باستاني است. براي نمونه در بعضي از موارد شاهد بوده‌ايم كه حجم بازديدها از تخت جمشيد به حدي زياد بوده است كه باعث تخريب اين منطقه ارزشمند تاريخي شده است. حجم بازديد‌كننده و عدم رعايت نكات بازديد از يك بناي تاريخي، از دلايل اصلي به وجود آمدن تخريب در آثار بوده اند. زماني كه آثار براي مردم تا اين حد باارزش بوده‌اند كه به بازديد آنها رفته اند، بايد به محافظت كردن از آنها هم توجه كنند. توصيه‌اي كه من به مردم كشورمان در اين زمينه دارم اين است كه هم خودشان در حفاظت از آثار باستاني كوشا باشند و هم به ديگران هم در اين زمينه توصيه‌هاي لازم را كنند تا به اين طريق از آسيب به آثار كاسته شود. يك نمونه از رعايت در مساله حفاظت اين است كه مردم از مسيرهاي مشخصي كه براي بازديد تعيين شده‌اند، استفاده كنند. اما دليل اصلي آسيب به آثار باستاني در اين فصل حجم بالاي بازديد‌كننده است كه نياز به مديريت دارد. بايد حجم بالاي مسافران و بازديدكنندگان از آثار تاريخي در سراسر كشور توزيع شوند. در استان‌هاي مختلف مانند كرمانشاه، كردستان، آذربايجان، خراسان و هر جاي ديگر اين سرزمين كه قدم بگذاريم مي‌توان آثار گرانبها و شاخص تاريخي را يافت.
آثار باستاني محل پيك‌نيك نيستند
وضعيت پاسداري و حفاظت از آثار باستاني در سال‌هاي قبل به حدي نامناسب بوده است كه بعد از عيد، كار همكاران ما در مرمت آثار چندين برابر شده است. افرادي كه در كار مرمت و حفاظت از آثار فعال بوده‌اند، بعد از عيد مجبور بوده‌اند با تلاش زيادي صدمات و آسيب‌هايي وارد شده به آثار را جبران و مرمت كنند. به همين دليل نياز است كه تمامي افراد جامعه نسبت به آثار باستاني و حفاظت از آنها خود را مسئول بدانند. نكته مهمي كه در اين زمينه لازم است به آن اشاره شود اين است كه آثار باستاني محل پيك‌نيك نيستند و اگر كساني قصد پيك‌نيك دارند بايد اين كار را قبل از مراجعه به آثار باستاني و در محيط‌هاي ديگر انجام دهند. هنگام مراجعه به آثار باستاني تنها بايد هدف بازديد باشد. دليل طرح اين مساله مشكلاتي بود كه در سال‌هاي قبل شاهد آنها بوده‌ايم. براي نمونه در كاخ گلستان كه يك بناي ارزشمند تاريخي در مركز شهر است، شاهد جمع شدن حجم بالايي از زباله بوده‌ايم و تنها دليلي كه براي اين مساله مي‌توان ذكر كرد اين است كه مردم بازديد از آثار باستاني را با پيك‌نيك اشتباه گرفته‌اند. بايد متوجه اين نكته بود كه بسياري از آثار تاريخي ما وجه جهاني دارند و تعداد زيادي از آنها هم در فهرست جهاني ثبت شده‌اند، به همين دليل نياز است در حفاظت از آنها نكات بسياري رعايت شوند تا به وجه جهاني آنها هم لطمه‌اي وارد نشود. زماني كه يك اثر از گذشتگان به ما ارث مي‌رسد و ما خود را وارث آن مي‌دانيم بايد رفتار پدران و اجدادمان را هم با آن اثر داشته باشيم. احترام آثار را حفظ كنيم و تلاش كنيم كه كمترين آسيبي به آنها وارد نكنيم، زيرا اين آثار هويت تاريخي ما هستند.
ظرفيت محدود آثار باستاني
در عين حال كه مردم بايد در حفاظت از آثار كوشا باشند، مسئولان هم در اين زمينه مي‌توانند برنامه‌هايي داشته باشند. آثار باستاني در كشور ما و در همه جاي دنيا، ظرفيت مشخص و محدودي براي بازديد دارند و نمي‌توانند حجم زيادي از بازديدكنندگان را تحمل كنند، به همين دليل نياز است كه برخي از محدوديت‌ها وجود داشته باشند، اما متأسفانه مسئولان حفاظت از آثار در بسياري از موارد در معذوريت قرار مي‌گيرند. زماني كه مي‌بينند يك نفر از يك مكان دور كشور يك مسافت طولاني را براي بازديد از يك اثر آمده است نمي‌توانند مانع او شوند. اين در حالي است كه بايد اين نكته را پذيرفت كه آثار باستاني ظرفيت محدودي براي بازديد دارند و بايد اين ظرفيت محدود را پذيرفت و حجم بازديد‌كننده‌ها را بنابر آن تنظيم كرد. شرط تحقق اين مساله اين است كه حجم بازديد‌كننده‌ها در سراسر كشور پخش شوند و مردم تلاش كنند از نقاط مختلف بازديد كنند. بازديدكنندگان نبايد متمركز در يك شهر، يك نقطه و يك اثر تاريخي باشند. تنها با اين راه حل مي‌توان به شكل متناسب و متوازني مساله را حل كرد. در غير اين صورت مشكل همچنان باقي خواهي ماند و تخريب آثار باستاني در سال‌هاي بعد هم وجود خواهد داشت.
اطلاع‌رساني مناسب درباره نقاط مختلف
يكي از نكات مهمي كه مي‌تواند نقش زيادي در پخش حجم مسافران در نقاط مختلف كشور داشته باشد اطلاع‌رساني درباره ساير نقاط كشور است. در حال حاضر اطلاعات زيادي درباره آثار تاريخي و مكان‌هاي ديدني استان‌هاي مختلف در اينترنت وجود دارد، اما بايد هر استاني براي اطلاع‌رساني و شناساندن استان خود به مسافران، اطلاع‌رساني درستي انجام دهد. در بسياري از موارد مسافران فکر می‌کنند اگر به بعضي از استان‌هاي ديگر كه كمتر شناخته شده‌اند بروند، آنجا جايي را براي اسكان نخواهند داشت. اگر اطلاع‌رساني درست در اين زمينه وجود داشته باشد بسياري از اين تصورات غلط اصلاح مي‌شوند و مردم تلاش خواهند كرد كه به ساير نقاط كشور هم براي مسافرت‌هاي نوروزي توجه كنند. طبق اطلاعاتي كه من در اين زمينه دارم تمام نقاط كشور ما ظرفيت پذيرش مسافران نوروزي را دارند و اگر اطلاع‌رساني درستي داشته باشيم به راحتي مي‌توانيم حجم مسافران را در نقاط مختلف كشور پخش كنيم تا از اين طريق از آسيب‌هايي كه به آثار باستاني شاخص كشور وارد مي‌شود به ميزان زيادي كاسته شود. اطلاع رساني درست مردم را متقاعد خواهد كرد كه تنها اصفهان، شيراز و چند شهر بزرگ ديگر مقصد نيستند بلكه ساير شهرها هم همين جذابيت‌ها را براي سفر دارند.
* رئيس پژوهشگاه ميراث فرهنگي