تعداد بازدید :86
قنات‌ها، رگ‌های حیاتی زمین تشنه
در خبرها آمده بود که زنان روستای شفیع آباد کرمان بخشی از درآمد
خود را به احیای قنات‌های روستا اختصاص داده‌اند. بخشداری روستای قاسم
آباد همدان با احیای یکی از قنات‌های روستا توانسته است بخشی از آب
مورد نیاز کشاورزان روستا را تأمین کند. احیای قنات چندصدساله سعدی در
شیراز در دستور کار قرار گرفته است تا هم ماهیان به حوض ماهی آن
بازگردند و هم گردشگران از تماشای این قنات زیبا محروم نشوند. ۵۰
خانوار شهری در خراسان جنوبی پس از احیای قنات به روستایشان بازگشتند
و …
آب چشمه‌ها، روان آب‌ها و آب‌های فصلی از طریق چاه‌های قنات جمع آوری
می شود و برخی
قنات‌ها حتی در بدترین وضع کم آبی و خشکسالی آب دهی داشته‌اند. زمانی
بیشترین آب مورد نیاز مردم در سراسر مناطق خشک کشور توسط قنات‌ها از
سفره‌های آب زیرزمینی به سمت
دره‌ها می‌رفت و به کمک جاذبه زمین تا کیلومترها هدایت می‌شد تا برای
کشاورزی و مصارف عمومی زندگی مورد استفاده قرار گیرد. افزایش جمعیت و
نیاز بیشتر به آب موجب شد مردم قنات‌ها را رها کنند و به چاه روی
بیاورند. تعداد چاه‌های کشور (قانونی یا غیرقانونی) افزایش یافته است
و قنات‌ها یکی یکی خشک شده‌اند. چاه‌ها هم جان قنات‌ها را گرفته‌اند و
هم برای خودشان دیگر جانی نمانده است.
تمدن‌ها را آب می سازد و بی آبی آنها را نابود می کند. از تعارف
بگذریم، خشکی نتیجه ای جز مهاجرت و درگیری و قحطی و بیماری در پی
ندارد. کارشناسان می گویند اگر
قنات‌ها هنوز اندک آبی داشته باشند، با بستن چاه‌های نزدیک به آنها
می توان احیایشان کرد، درحالی که وقتی چاه‌هایی با عمق زیاد ساخته شده
باشد، احیای قنات‌های اطراف بسیار هزینه بر و تقریبا غیرممکن است. ولی
دکتر پرویز کردوانی پدر کویرشناسی ایران احیای قنات‌ها در حاشیه
جاده‌های کوهستان و شمال کشور را امکان پذیر و به صرفه می داند.
با این حال وقتی اخبار خوشحال کننده ای از تصمیمات مردم محلی برای
احیای قنات‌های روستایی به گوش می رسد، می توان امیدوار بود که با
برنامه ریزی در سطح وسیع تر و با اختصاص سرمایه بتوان زندگی را به
برخی از روستاهای خشک و متروکه بازگرداند. به نظر می رسد آنچه گذشتگان
برای سازگاری با اقلیم ایران اندیشیده بودند، همچنان درست ترین و
کارآمدترین شیوه برای حفظ زندگی و سرسبزی است.
همین سال گذشته بود که ۱۱ قنات ایران به عنوان میراث جهانی در یونسکو
به ثبت رسید. اهمیت تاریخی قنات‌های ایران، سیستم پیچیده و مدرن به
کار رفته در آنها و سودمندی آنها برای محیط زیست به عنوان دلایل این
انتخاب مطرح شده بود.
حالا که هنوز نسل‌های آشنا به سازوکار قنات‌ها حضور دارند و می توان
از تجربه‌هایشان استفاده کرد، در دستور کار قرار دادن احیای قنات‌ها
هم آبادانی را به مناطق خشک و بی‌آب باز می گرداند و هم با جذب گردشگر
به درآمدزایی کمک خواهد کرد.