تعداد بازدید :345
کوه خواجه
معبد کوه خواجه سیستان. کوه خواجه (کوه اوشیدا) یا کوه رستم در ۳۰ کیلومتری شهر زابل در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. این کوه با ارتفاع ۶۰۹ متر از سطح دریا، مانند جزیره‌ای در میان دریاچه هامون قرار دارد. کوه خواجه به کوه خدا و سرای حضرت سلیمان نیز معروف است و برخی معتقدند همان کوه مقدس هوشیدر است و سوشیانت‌های زرتشتی از آنجا ظهور خواهند کرد.
کوه خواجه نمونهای از معماری خشتی است که از دوره پارتیان بر جای مانده است. حتی گفته می‌شود بقایایی از اقوام سکایی نیز در این منطقه وجود دارد. این کوه امروزه به سبب وجود آرامگاه خواجه مهدی (م۲۲۲ق)، نتیجۀ محمد حنفیه ـ پسر امام علی(ع)ـ به «خواجه غلتان» معروف است و بسیار مورد توجه اهالی است. بر بالای این کوه که زمانی در وسط دریاچه سیستان قرار داشت، آثار تاریخی متعددی وجود دارد که نشان‌دهندۀ قدمت و اهمیت این کوه در طول تاریخ است: سوای یک غار، شواهدی از دوران هخامنشی (قطعات سفالی)، اشکانی (آتشکده)، دیوارنگاره‌های اشکانی ـ ساسانی، بقایای یک معبد بودایی (وجود چنین معبدی در ایران منحصر به فرد است)، و اماکن اسلامی بازمانده است که شامل کاخها، قلعه کهک کُهزاد (که رستم به جنگش رفت و قلعه رستم و قلعه سه مجوس نیز نامیده می‌شود)، قلعه چهل‌دختر، قلعه سرسنگ، کهن‌دژ، قلعه کافرون، آرامگاه خواجه‌غلتان و خواجه مهدی، ساختمان پیر گندم بریان، خانه شیطان، سرای ابراهیم زردشت، بنای چهل دختر، چندین آب‌انبار، بناهای منفرد آرامگاهی و قبور اسلامی می‌شود. از جمله بخشهای این محوطه باستانی میتوان به اتاق مخصوص طواف، آتشدان نام برد. گفتنی است که سیستان به معنی «سکستان»، جایگاه سکاهاست که در متون دوران اسلامی به صورت سگزی و سجزی نیز درآمده است. نقاشی دیواری سه مغ یا سه پادشاه که به روایت انجیل با دیدن ستاره‌ای متوجه ولادت حضرت مسیح(ع) شدند و به زیارتش رفتند، نقش اوروس (خدای پیروزی) سوار بر اسب، و نقوش متعددی از شاه و ملکه و بزرگان پارتی و کوه قدمگاه حضرت علی(ع) و درّۀ سوخته‌ای که به اعتقاد مردم محلی بر اثر پرتاب ذوالفقار به سوی کفار پدید آمده، از دیدنی‌های این مجموعه است. تزیین‌های معماری به کار رفته در برخی قلعه‌های کوه خواجه به هنر یونانی شبیه است؛ به خصوص سرستون‌های مارپیچ و گل کوچک پرپر شبیه به نیلوفر که بسیار شبیه به نمونههای هخامنشی هستند.مجموعه کوه خواجه را نخستین بار در سال ۱۹۱۶ باستان‌شناس انگلیسی «اورل اشتاین» کشف کرد. «هرتسفلد»، ایران‌شناس آلمانی در سالهای ۱۹۲۵ـ ۱۹۲۹ کار حفاری در کوه خواجه را ادامه داد. نتیجه این کاوشها، کشف محوطهای مربوط به دوره پارینه‌سنگی کشف شد. ارنست هرتسفلد این کاخها را «تخت‌جمشید خشتی» نامیده است.
کوه خواجه در سال ۱۳۴۵ در فهرست آثار ملی ایران
به ثبت رسید.
برگرفته از روزنامه اطلاعات