شکل‌گیری سرمایه‌داری دولتیبهرغم تلاش‌های متعدد رضاشاه و دولت او در دهه ۱۹۳۰م/ ۱۳۱۰ش، در جهت تثبیت استقلال کشور، واقعیت امر حاکی از باقی ماندن ایران در مدار وابستگی جهانی بود. برای مثال، لغو کاپیتولاسیون تاثیر محدودی داشت چون در قوانین جدید ایران به خارجیان تامین داده می‌شد که در ایران به فعالیت بپردازند و تا سال ۱۹۳۶م/ ۱۳۱۵ش نرخ‌های تعرفه‌ای نیز برای‌شان تضمین شده بود.
هجو خرافات و روابط اجتماعییک موضوع مورد علاقه صوراسرافیل مناسبات زن و مرد و ساختارهای فرهنگی بود. خرافات رایج، حاکمان مستبد و نمایندگان متزلزل مجلس، همه و همه آماج مقاله‌های طنزآلود صوراسرافیل شدند. دهخدا از روابط خانوادگی سخن می‌گفت و ماهیت استثماری و شیوه‌های کنترل بر زنان را هجو می‌کرد. او از محجوریت زنان، ازدواج‌های مصلحتی بدون عشق و علاقه، ازدواج کودکان و تعدد زوجات می‌نوشت.
«نویسندگی حساب» در قاجاردر سال ۱۲۹۹ میرزا یوسف مستوفی‌الممالک که از رجال نیک‌نام بود رئیس‌الوزرا شد و به انتظام امور مالی پرداخت ولی او هم بر اثر آشفتگی اوضاع مالی و دیوانی و مداخله بیگانگان و متنفذان در کارها در اصلاح امور مالی توفیقی نیافت.
هنرمندی که اثرش ایزوگام شد دهه ۴۰ شمسی، سال‌ها پیش از اینکه واژه پست‌مدرن در کشورمان شنیده شود، در ایران نسل جدیدی از هنرمندان نقاش ظهور پیدا کردند که در آثارشان با رویکردی مدرن نگاهی جدید به سنت داشتند.
گوشه‌ای از حیات ابتهاجابوالحسن ابتهاج ۸ آذرماه ۱۲۷۸ ه.ش در رشت به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی خود را تا سن دوازده سالگی در این شهر و سپس در مدرسه تربیت تهران ادامه داد. در سال ۱۲۹۱ش به اتفاق برادرش برای ادامه تحصیلات به پاریس رفتند و پس از دو سال اقامت در این شهر بنا به تصمیم پدرش به بیروت انتقال یافته و در کالج پروتستان سوریه تحصیلات خود را پی‌گرفتند.
نامه شاه‌عباس به فیلیپ سومشاهعباس در سال ۱۰۱۷ هجری(۱۶۰۸ میلادی) هنگامی که با دولت عثمانی در جنگ بود، کشیشی را که در آن سال از جانب پادشاه اسپانیا به ایران آمده بود، با یکی از سرداران خود به نام‌انگیز بیگ یوزباشی روملو و نامه‌ای دوستانه برای فیلیپ سوم، به اسپانیا بازگردانید و در آن نامه درباره فرستادن ابریشم به اسپانیا از طریق هرمز و اقیانوس هند چنین نوشت:
اتحاد شکنندهاولین ارتباط رسمی بلشویک‌ها با جنگلی‌ها به پیش از راهپیمایی جنگلی‌ها، یعنی به زمانی‌که هنوز حاج احمد کسمایی با جنگلی‌ها همراه بود، باز می‌گردد: «مدتی از داستان امین‌الدوله [دستگیری امین‌الدوله در لشت نشا و آوردن او به کسما] می‌گذشت که یکی از یارانمان که مقیم چمسخال [چومثقال] در کنار مرداب انزلی بود و مشهدی‌علی‌شاه [هوشنگی] نام داشت، به جنگل آمد و گفت که دو نفر از طرف روس‌ها به منزل من آمده و می‌گویند که می‌خواهیم راهی پیدا کرده با حاج احمد و میرزا کوچک صحبت کنیم.
آل‌احمد، نویسنده تمام عیارجلال آل‌احمد، نویسنده و روشنفکر معاصر ۱۱ آذرماه ۱۳۰۲ در تهران به دنیا آمد و ۱۸ شهریور ۱۳۴۸در اسالم، گیلان چشم بر جهان فروبست.
شهادت سردار جنگلیونس استادسرایی (۱۲۵۷-۱۱ آذر ۱۳۰۰)، مشهور به میرزاکوچک‌خان جنگلی مبارز انقلاب مشروطه، رهبر جنبش جنگل و صدر جمهوری جنگل، انقلابی ایرانی و از سرداران معروف گیلک از اهالی رشت بود. او در جریان نهضت مشروطیت در فتح تهران نقش داشت. سپس به گیلان بازگشت و رهبری گروهی را بر عهده گرفت که قصدشان آزادسازی این ایالت ایران از اشغال روسیه بود، نهضتی که به نهضت جنگل مشهور شد.
توطئه ترور مصدق۹ اسفندماه ۱۳۳۱ توطئه ترور دکتر مصدق افشا شد و نخست‌وزیر ایران از مرگ جان سالم به‌در برد. ماجرا از این قرار بود که شاه به ظاهر به مصدق اطلاع می‌دهد که عازم مسافرت خارج از کشور است و تنها ایشان از این موضوع اطلاع دارند و لازم است که برای خداحافظی نخست‌وزیر و وزراء به حضور شاه آمده تا صحبت کنند.