تعداد بازدید :1994
تکیه معاون الملک کرمانشاه
بیشتر بناهای تاریخی پس از اسلام شهر کرمانشاه مربوط به دوره قاجار می‌شوند، این بناها که در نزدیکی بازار کرمانشاه و محله فیض آباد؛ محله قدیمی شهر قرار دارند شامل مسجدهای قدیمی، تکایا و خانه‌های قدیمی هستند، بازار کرمانشاه که در دوران پهلوی به چهار قسمت تقسیم شده است بیشتر این بناها را در خود و مناطق اطراف خود جای داده‌است، که شامل تکیه معاون الملک، مسجد عمادالدوله، مسجد جامع کرمانشاه، مسجد جامع شافعی، تکیه بیگلربیگی، مسجد حاج شهباز خان، مسجد شاهزاده، مسجد دولتشاه، خانه خواجه باروخ و غیره می‌شوند. تکایای شهر کرمانشاه و اکثر مساجد تاریخی این شهر مربوط به دوران قاجار و پهلوی اول می‌باشند و معماری قدیمی شهر نیز در این حال و هوا فرو رفته‌است. تکیه معاون الملک معروفترین ترین اثر از دوره قاجاریه در شهر کرمانشاه است که در سال 1282 خورشیدی به بهره‌برداری رسید و در آن زمان به منظور برگزاری آیین‌ها و مراسم های مذهبی و رفع اختلافات قومی و عشایری به کار می‌رفت. کاشی‌های منحصربه‌فرد این تکیه آن را از دیگر تکایا متمایز می‌کند. تصاویری که بر روی کاشی‌ها حک شده شامل صحنه‌هایی از غزوات حضرت محمد(ص) ٫ نبردهای حضرت علی(ع)، حوادث کربلا، تصاویر سلاطین باستانی ایران از جمله پادشاهان هخامنشی و تصاویری از تخت جمشید است که در نوع خود بی نظیر است. معماری این بنا را حسن خان معاون الملک در ابتدا به حسین نقاش تهرانی و سیدابوالقاسم مانی واگذار می‌کند که پس از چندی حسین کاشی پز تهرانی میناچی را نیز برای بازسازی بنا به کرمانشاه دعوت می‌کند. این بنا در بافت قدیمی شهر در محله آبشوران بنا شده‌است که به دستور حسین خان معین الرعایا(حسین خان معین الرعایا معروف به معاون الملک پدر کریم خان معینی و پدربزرگ رحیم معینی کرمانشاهی شاعر معاصر کرمانشاهی، او مؤسس تکیه معاون الملک در سال ۱۳۲۰ هجری قمری در کرمانشاه است) در سال ۱۳۱۵ هجری قمری ساخته شده است. این اثر در تاریخ ۱۰ آذر ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۹۴۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. تکیه معاون الملک دارای سه در ورودی است که در غربی به خیابان حداد عادل و در شمالی به کوچه معاون الملک و در جنوبی به کوچه ایلخانی مشرف است. این بنا از سه قسمت حسینیه، زینبیه و عباسیه تشکیل شده است.
حسینیه
مجموعه بنا در حدود شش متر از سطح خیابان پایین‌تر است به طوری که برای ورود به حسینیه باید از ۱۷پله بزرگ عبور کرد. در کنار پله‌های ورودی، سقاخانه کوچکی وجود دارد که به وسیله کاشی هایی با نقوش یاابوالفضل تزیین شده است. حسینیه صحن کوچکی است که در اطراف آن حجره‌های دوطبقه و طاق نماهای متعددی قرار گرفته است که سراسر دیوارهای آن با کاشی های زیبا آراسته شده است. داخل طاق نماهای این بخش به وسیله تابلوهای کاشی کاری شده پوشیده شده که صحنه‌هایی از عزاداری شامل سینه زنی قمه زنی و تصاویری از خلفا و سلاطین ایران و بارگاه سلیمان را نشان می‌دهد. همچنین اشعاری از واله کرمانشاهی در توصیف بنا و تاریخ خاتمه کاشی کاری آن نیز در این قسمت به چشم می‌خورد.
زینبیه
بخش میانی یا زینبیه به صورت صحن مسقفی است که اطراف آن به وسیله حجره‌های متعددی احاطه شده است. غرفه‌های طبقه فوقانی محل استقرار زنان شرکت کننده در مراسم سوگواری بوده است. سقف بنا به صورت گنبدی روپوش است که گنبد زیرین به صورت عرق چین و نمای گنبد فوقانی فلزی است. تمام دیوارها و حجره‌های اطراف با کاشی‌های زیبا شامل ۱۸تابلو از صحنه‌های غم انگیز کربلا تزیین شده است. در قسمت بالای دیواره گنبد هشت تابلوی کاشی کاری شده قرار دارد. این تابلوهای زیبا صحنه‌هایی از عروج حضرت محمد(ص) و دیدن حضرت علی(ع) در معراج، ضمانت امام رضا برای آهو، قربانی کردن حضرت اسماعیل توسط حضرت ابراهیم، نبرد حضرت علی(ع) در خیبر باطل کردن جادوی جادوگران فرعون توسط حضرت موسی و مکتب خانه فرزندان حضرت علی(ع) را به تصویر کشیده است. همچنین در حاشیه پایین آن اشکال متعددی از سلاطین اساطیری و تاریخی و مرثیه‌های متعددی از محتشم کاشانی با خط «میرزا حسن خان» خطاط کرمانشاهی به چشم می‌خورد. قبر معاون الملک بانی تکیه که در سال ۱۳۲۷هجری شمسی در گذشته در این بخش قرار دارد.
مقبره حسن معاون الملک
عباسیه
بنای عباسیه به صورت صحن وسیعی است که در قسمت شرقی آن بنای دوطبقه‌ای ساخته شده و در قسمت جنوبی آن ایوانی با دو ستون آجری برپا شده است. دیوارهای عباسیه نیز با کاشی هفت رنگ تزیین شده که بر روی آنها صحنه‌هایی از ورود حضرت یوسف به کنعان و بارگاه حضرت علی(ع) و پسرش امام حسین دیده می‌شود. در این صحن تصاویری نیز از شخصیت‌های مذهبی و سیاسی و مهره‌هایی از رجال دوره قاجار بر روی کاشی ها نقش بسته است. تکیه معاون‌الملک اثری زیبا و باشکوه است که همواره گردشگران بسیاری را به سوی خود می‌کشاند.
تکیه معاون الملک مظهري از پيوند زيباي معماري و كاشي كاري است. بناي تكيه را بسياري از صاحبنظران كم نظير و در مواردي بي نظير دانسته اند. ويژگي هاي آن چون غناي تصويري در كاشي كاري، تنوع در رنگ هاي به كار رفته، تنوع در نوع ساخت كاشي ها به صورت برجسته، نيمه برجسته و تخت و همچنين گوناگوني در ابعاد كاشي ها، مجموعه بنا را به يكي از بهترين آثار باقيمانده از دوره قاجاريه مبدل ساخته است. گروهي نيز بر اين باورند كه ارزش هنري تكيه معاون الملك به واسطه کاشی ها و نقش و نگاره های به کار رفته در آن است در حالی که نمی توان معماری زیبا و قابل تحسین آن را نادیده گرفت.
بیش ترین تابلوهای مربوط به وقایع عاشورا در زینبیه قراردارند و از ضلع شمال شرقي تا جنوب شرقي به ترتيب اين وقايع به تصوير كشيده شده اند: صحنه هاي جنگ امام حسين و يزيديان در صحراي كربلا (ظهرعاشورا)، بيرون آوردن اهل بيت از خرابه، رزم نمودن حضرت قاسم(ع)، رزم نمودن حضرت علي اكبر(ع)، آوردن اهل بيت به مدينه طيبه، اهل بيت در بارگاه يزيد، جنگ حضرت عباس(ع) و امام حسين(ع) با كفار، قصاص مختار، آمدن سليمان خزايي و دفن نمودن شهداي كربلا و ... . در قسمت بالاي اين تابلوها نيز تركيب بندهایي بر زمينه هايي با قطع 35×35محتشم كاشاني كه بر كاشي اند، قراردارد. رسم بندهاي زير گنبد نيز با سفيد نگاشته هاي با طرح گل و بوته وهندسي تزيين يافته اند.
فاطمه عباسی (تصاویر توسط اینجانب عکسبرداری گردیده است)