تعداد بازدید :1349
معماران و مسؤولیت‌های اجتماعی - جليل قنادزاده
هر گاه سخنی از ساخت و ساز می‌شود؛ نخستین تصوری که به ذهن انسان می‌آيد، مقاومت سازه‌های ساخت و ساز است، به ویژه وقتی این حقیقت که ایران و کلان‌شهر تهران در نقشه لرزه‌نگاری جهان، از مناطق پرخطر به حساب می‌آیند پیش‌روی ما قرار می‌گیرد، توجه به آمار تلفات و میزان خسارت‌های جانی و مالی آخرین زمین‌لرزه‌های با مقیاس 6 ریشتر مثل زلزله شهر بم از توابع استان کرمان، این نکته را بیش از پیش دارای اهمیت جلوه می‌دهد.
از دیرباز در کشورمان کلمه «معمار»؛ نشان از هویت و شاخصه‌های سازه‌ای یک بنا داشته و امروزه نیز چندان این موضوع دور از ذهن به نظر نمی‌آید، با آن‌که در گذشته تاریخی کشورمان معماران تجربی، بیش‌تر در عرصه ساخت بناها و ساختمان‌های عمومی و فردی نقش داشتند، اما در روزگار ما نقش آنان در ساخت سازه‌های شهری از جمله شهرک‌ها، مجتمع‌ها مسکونی، رفاهی، خدماتی و خانه‌ها بسیار نقش تعیین کننده و پراهمیتی است که ما در این گفتار به 3 نقش ایشان اشاره‌ای کوتاه می‌کنیم:
- الف) نقش فرهنگی
- ب)نقش اقتصادی
- ج) کیفی‌سازی و امنیت سازه‌ها
الف) نقش فرهنگی:
وجود آثار متعدد باستانی در عرصه ایران زمین، نشان از غنای فرهنگی معماران کهن در تخت‌جمشید و آثار شبیه به آن و حتا در قرون متأخر مانند بناهای شهرهایی چون اصفهان دارد، که مجموع این بناها به لحاظ فرمیک و ریخت‌شناسی نشان از اصول و درونمایه‌های فرهنگی ایران آن زمان را دارد.
در دوران معاصر نیز بسیاری از معماران که تحصیلات آکادمیک نداشته‌اند، تلاش وافری کرده‌اند تا در سازه‌های خود، پارادایم‌های فرهنگی، بومی، ملی و مذهبی خود را حفظ کرده و شاید زیبایی افزون‌تری بر حالت عادی آن‌ها درج کنند، اما با توجه به افزایش جمعیت شهری، مصرف زدگی، ورود انواع تکنولوژی‌ها و در یک کلام مدرن شدن سطحی ایران و ایرانیان و تغییر ضرورت‌ها و به ویژه تحصیلات آکادمیک معماران باعث تغییر ذهنی و فکری در آنان شد و آرام آرام تغییر در سازه‌های مسکونی، تجاری و حتا در بخش‌های متنوع شهرسازی دیده شد، تغییراتی چون بلندمرتبه‌سازی در ساختمان‌ها، استفاده از مصالح مدرن‌تر، به همین دلیل هرچه معماران (مهندسان) به سوی تأمین ضرورت‌های انسان امروز رفتند از عناصر فرهنگی سازه‌های بومی خویش به دور افتادند، چنان‌که امروزه کمتر شهری است که بناها و سازه‌های آن رنگ و بومی تاریخی- فرهنگی کشورمان را داشته باشد.
ب) نقش اقتصادی:
یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های عملکرد معماران و مهندسان ساختمان و شهرسازی، تأثیر عملکرد آن‌ها بر برآوردهای اقتصادی مسکن و سازه‌های شهری مناطق مختلف ایران و تهران است، با آن که همگان به خوبی آگاهند که این گروه و نه هیچ گروه مؤلفه دیگری به تنهایی قادر نیستند تأثیر قطعی بر هزینه ساختمان و بناهای شهری بگذارند، اما از آنجا که معماران نیروهای متخصص و معمار که از آغاز پروسه طراحی و ساخت، تا پایان آن‌ها به عنوان ارکان اصلی نقش بازی می‌کنند، تأثیری خاص در هزینه‌های اجرای پروژه دارند، زمان اجرای پروژه‌ها، منطقه اجرا، مصالح مورد استفاده، نیروی انسانی و عوامل مختلف و بسیاری که در محاسبات هزینه‌های پایان پروژه مؤثرند، همه با نظر و برنامه‌ریزی‌های معماران تعیین می‌گردند. به این لحاظ بسیاری از معماران در کشورهای پیشرفته و در حال پیشرفت تلاشی مضاعف برای کم کردن هزینه‌های ساخت سازه‌ها دارند، که از آن جمله «صنعتی‌سازی» است، که به دلیل داشتن مزیت‌هایی چون: سرعت، کم شدن هزینه‌ها و بالا بودن کیفیت ساخت توصیه می‌شود.
ج) کیفی‌سازی و امنیت سازه‌ها:
برای کشورهایی چون، ایران که جزو سرزمین‌هایی است که درگیر بلاهای طبیعی به خصوصی زلزله است، دوام و مقاومت سازه‌های شهری، بسیار مهم و حساس است و هرگونه ضعف و قوت در این امور نتایج مستقیم افتخارآمیز و مصیبت‌باری برای کشور به همراه خواهد داشت، اگر به خوبی به زلزله بم و آمار تلفات آن دقت شود و به بررسی ساختمان‌ها و سازه‌های شهری، امدادی آن توجه شود آن وقت به خوبی بر اهمیت این مسأله تأکید خواهد شد که بدون شک ایجاد بناهای شهری در محل‌های امن، بنای ساختمان‌ها با توجه به نکات ایمنی و مصالح مقاوم، ایجاد فضاهای مناسب شهری، تمهیدات مقابله با بحران‌ها و... باعث خواهد شد که شهرها و بناهای ساخته شده امنیت کافی و کیفیت مناسبی داشته باشند که معماران و مهندسان که نقش اول ایجاد این امنیت و کیفیت هستند، متأسفانه در بسیاری شهرها و کلان‌شهر تهران اوضاعی بسیار ناب‌سامان داشته و دارد و هشدارهای پیاپی مسؤولان شهری نیز نشانگر همین مفهوم است، اینکه به عنوان مثال، شهری مثل تهران با جمعیتی فراوان و بناهای گونه‌گون، چقدر در برابر حوادث طبیعی مقاومت دارد، لااقل در برآوردهای مسؤولان هرگز مثبت به نظر نمی‌رسد و پیش‌بینی‌های بسیار دلهره‌آوری که در نتیجه هر رویداد غیرمترقبه می‌شود نیز، به همین سبب است و این همه تأکید بر نقش امنیت‌سازه‌های شهری که بخشی از نتایج عملکرد معماران است را نشان می‌دهد.
«جليل قنادزاده» - مديرمسؤول روزنامه «مناقصه‌مزايده»