مقالات معماری و شهرسازی

گنجینه‌های ایران کهن
طاق خسروانی، یادگار شکوه ایران باستان، با بی توجهی عراق، روز به روز به پایان خود نزدیکتر می‌شود. پرسش اینجاست، کشورمان تا کنون برای حفظ این میراث ایرانی، چه کرده است؟

شهرک شوشتر نو در همجواری شهر شوشتر، از جمله شهرهای جدید الاحداث است، که با هدف بهبود وضعیت اقتصادی و گسترش شهر شوشتر برنامه ریزی ساخت و طراحی آن صورت پذیرفت.

شهر سمرقند به عنوان معروف‌ترين و شناخته‌ شده‌ترين شهر ماوراء‌النهر، در فاصله 300 كيلومتری جنوب‌غربی تاشكند، پايتخت جمهوری ازبكستان واقع شده است. بر اساس يك روايت تاريخی، شهر سمرقند را افراسياب، پادشاه اساطيري توران بنا كرده به نحوی که هنوز، بقايای آن شهر قديمی در محل تپه افراسياب مشهود است.
بنا بر قولی ديگر، اسكندر مقدوني در چهار قرن قبل از ميلاد، آن را بنا می کند.

نظریه جامعه کوتاه مدت
«ایران برخلاف دراز مدت اروپا جامعه ای کوتاه مدت است» (کتوزیان، 1390: 9) این نظریه ره آورد مطالعه عینی و انضمامی در ساختار و بافت سیاسی و اقتصادی ایران است. کاتوزیان سه مشخصه اصلی برای هویت جامعه کوتاه مدت بر می شمرد:

یارب ان آهوی مشکین به ختن بازرسان وان سرو خرامان به چمن بازرسان
دل آزرده ما را به نسیمی بنواز یعنی آن جان ز تن رفته به تن بازرسان
آن که بودی وطنش دیده حافظ یا رب به مرادش ز غریبی به وطن بازرسان

فهرست تفصیلی پژوهشی ولادیمیر مینورسمی روسی ایرانشناس معروف روسی، در ایران منتشر شد.
این کتاب که به کوشش گودرز رشتیانی و ناهید عبدالتاجدینی تالیف شده انعکایس بخشی کوچک اما مهم از فهرست مطالعات ایرانشناسی است که به همت ایرانشناس برجسته روس ولادیمیر مینورسکی فراهم امده است. اثار ذکر شده در این کتاب، در آرشیو شرق شناسان روس، در انستیتو نسخ خطی آمادمی علوم روسیه در پترزبورگ نگهداری می شود.

این باغ را بابرشاه در پهلوی باغهای دیگر کابل در زمان حیات خود احداث نموده و نظر به علاقه ای که بابر به این باغ داشت وصیت نمود تا جسد وی را در همین باغ بدون اینکه بالای مرقدش گنبد و عمارتی اعمار نمایند، دفن کنند. این باغ بعداً از طرف اولادهء بابر ترمیم و مرمت گردیده و مخصوصاً شاه جهان پول زیادی را در ترمیم آن به مصرف رسانید و یک مسجد مرمرین ساخت .

مسجد و مدرسه سپهسالار (شهید مطهری) نخستین و بزرگ‌ترین مسجد و مدرسه عالی در تهران است.
معماری این مسجد از نزدیک‌ترین تلفیق‌ها میان معماری ایرانی و معماری مساجد استانبول است. مسجد سپهسالار گنبد ویژه‌ای دارد؛ تعداد مناره‌های بیش از اندازه متداول آن که حدود 10 مناره است و گنبد دو گوش خوابیده‌اش نشان از سبک معماری مساجد ترکیه دارد.

مولانا جلال‌ الدین محمد بلخی معروف به مولوی یکی از مشهورترین شاعران ایرانی است. نام او محمد و لقبش در دوران حیات خود جلال‌ الدین بوده و لقب «مولوی» در قرنهای بعد (ظاهراً از قرن نهم) برای وی به کار رفته است.

یک محاسبه ساده نشان می دهد که اگر پل الهوردی خان اصفهان با شیوه های معمول و مرسوم امروزی ما ساخته شده بود، می بایست طی سنوات گذشته حداقل 128 بار دیگر تخریب و از نو ساخته می شد! واقعیات تلخ امروز حاکی از بهره وری بسیار کم صنعت ساختمان در ایران است که از پیشینه درخشان آن فاصله گرفته و از استانداردهای متداول امروز بسیار دور مانده است.

روستای ورکانه همدان که به عنوان نگین گردشگری روستایی این استان شهرت یافته است با سنگ‌های لاشه که تمام‌ کوچه‌های آن را احاطه کرده‌اند زیر نورهای موضعی به رنگ قهوه‌ای سوخته در می‌‌آیند که تصاویر اروپای دوران رنسانس را یادآور می‌شود.

صنم مودی- دیوارهای قطور، کوچه های باریک؛ از در که به درون می روی اتاق ها چندان بزرگ نیستند. رف هایی که از هزارهای دور هنوز روی دیوار جایشان را برای خود حفظ کرده اند. روزگاری در این کوچه زن ها و مرد می آمدمد و می رفتند. کودکان حتما دور هم جمع می شدند و بازی می کردند، چند هزار سال از آن روزها گذشت. تا آنکه هگمتانه را کاووش کردند و شهری را از زیر خروارها خاک بیرون آوردند.

منابع نشان می دهد اولین سرشماری نظام مند و قابل اعتنا در ایران در سال 1248 هجری شمسی مقارن با 1286 هجری قمری و مصادف با 1870 میلادی به همت میرزا عبدالغفار منجم (ریاضیدان نامدار عصر قاجار) در زمان ناصرالدین شاه و در محدوده شهر تهران انجام شده است.

بی تردید در گذشته و در حدود هشت هزار سال قبل و در زمانی که جمعیت جهان از پنج میلیون نفر تجاوز نمی کرد، تاثیر انسان بر طبیعت و بالعکس چندان محسوس نبود ولی به تدریج و با گذشت زمان و تغییرات گسترده پیش آمده از جمله افزایش جمعیت جهان به حدود شش میلیارد نفر تاثیر این دو پدیده بر هم کاملا مشخص و مبرهن شد.

گروه تأسیسات: ایران کشور کم‌بارانی است اما بااین‌همه بر اساس تمامی گزارش‌ها میزان مصرف آب در کشور بالاست. گرچه بیشتر آب مصرفی در کشور( نزدیک به 92 درصد) صرف کشاورزی می‌شود اما به توجه به کیفیت و عملیاتی که صرف آب آشامیدنی می‌شود فرهنگ مصرف آب آشامیدنی در کشور جای بررسی دارد. بسیاری از خانواده‌های متمول این آب را صرف استخرها و شستن اتومبیل‌های خود می‌کنند و بسیاری نیز در اقدامی عجیب این مایه حیات را صرف شستن درِ منزل و مغازه خود می‌کنند.

افسانه شفیعی: باغ ایرانی پاسخی به نیازهای اقلیمی و جغرافیایی مردمانی است که در یک سرزمین خشک کویری می‌زیسته و آب و درخت برایشان عنصری حیاتی بوده است.

1262 ه . ق 1224 ه . ش
نام اثر: مسجد حاج رجبعلی (در خونگاه)
این مسجد از مساجد قدیمی تهران می باشد دارای صحن بالنسبه وسیع و شبستان تابستانی و زمستانی و ایوان و مدرس زیبایی است.

قرن سیزدهم ه . ق
نام اثر: مسجد ملا اسمعیل یزد
« این مسجد بزرگ در بازار منسوب به ملا اسمعیل واقع در جنوب میدان خان قرار دارد و از مستحدثات و اثر همت بلند آخوند ملا اسمعیل عقدائی است.

1304 ه.ق (1265 ه.ش)
نام اثر: تیمچه امیر در بازار تبریز

لزوم ایجاد طرح جامع شهری برای تهران از سال 1344 اهمیت پیدا کرد.
باتوجه به اهمیت توسعه تهران و اینکه ارکان مختلف شهری در اثر این توسعه زیر فشار سنگین قرار گرفته و اساس نظم شهری درهم ریخته بود، سازمان برنامه در بهمن ماه سال1344 موسسه مهندسین مشاور عبدالعزیز فرمانفرمائیان و ویکتورگروئن را به سمت مشاور شهرسازی انتخاب و مقرر کرد طرح جامعی برای توسعه شهر تهران جهت 25سال آینده تهیه کند.