ایرانشناسی > زنجان >  

ایرانِ ما زیبا است!

می‌گوید «قدمت غار شاید به سی میلیون سال برسد. وجه تسمیه‌ نامش هم چندان روشن نیست. برخی محققین «کتله» را شامل مرور زمان شدهِ «کتل» به معنی تپه ماهور می دانند و خور را با ریشه اوستایی به معنی خورشید. کتله خور یعنی بلندای خورشید. بعضی دیگر کتله را ترکیبی از «کت»ِ ترکی و «له» می دانند و خور همان خورشید کتله خور یعنی روستا و آبادی بدونِ خورشید».

راهنما توضیح می‌دهد و مردم مشتاق دانستنِ هرچه بیشتر.
می‌گوید: «این بزرگترین غار خشکیِ جهان است!». و من زمزمه و پچپچه بعضی‌ها را می‌شنوم که «هرکجا می‌رویم این حرف‌ها را می شنویم: بزرگترین، بهترین، زیباترین. . . !». و او ادامه می‌دهد «تا کنون سی کیلومتر از غار توسط غارنوردان و باستان‌شناسان ایرانی، فرانسوی، آلمانی و کانادایی کشف شده‌است ولی شما فقط یک و نیم کیلومتر آن را خواهید دید. بقیه هنوز برای بازدیدهای عمومی آماده‌سازی نشده‌است». جماعت کمی قانع می‌شوند که شاید هم بزرگترین باشد! و راهنما بازهم ادامه می‌دهد. «در طولِ حدود 40 سال گذشته، معلوم شده که این غار حداقل در چهار تراز بر روی هم قرار گرفته، برخی پژوهشگران حتی آن را هفت طبقه روی هم می‌دانند. تراز زیرین ما سفره‌های آب است که به نقلی به سفره های آب غار علیصدر وصل است که حدود 100 کیلومتر آن طرف‌تر است».

راهنما، هر چند ده‌متر می‌ایستد و اهالی را دور خود جمع می‌کند و توضیحاتی ارائه می‌کند. از او می‌پرسم کدام مرجع رسمی داخلی و خارجی بزرگترین‌بودن این غار را تایید کرده‌است. و او به شکلی عام و غیر قابل چالش و، در عین حال، غیر قابل دفاع به «تحقیقات دانشمندان کانادایی و آلمانی» استناد می‌کند. می‌پرسم صفت «زیباترین» را چه‌کسی به این غار داده، و او به این جمله اکتفا می‌کند که «خودتان خواهید دید، عجله نکنید!».

هفتصد متر اول غار مسیری است هرچند زیبا، ولی نه آن چنان که بشود صفت «یگانه» بر آن گذاشت. ولی نیمه دوم غار واقعا زیباست، استالاگتیت‌های آهکی بسیار زیبا و استالاگمیت‌های رنگ وارنگِ با فرم و شکل‌های متنوع که هریک نامی برخود گرفته‌اند: دو جادوگر، پاشنه فیل، پنجه شیر و . . . ، و کوی عروس، کوی داماد و . . .

در مسیر بازدید، راهنما به استالاگتیت‌های سوزنی اشاره می‌کند که «در نوع خود در جهان بی‌نظیر اند و هنوز هم فعال و در حال رشدند. هر هفتادسال یک سانتیمتر رشد می‌کنند. این استالاگتیت‌ها مثل نی توخالی هستند و همین موضوع آن ها را یگانه کرده‌است». راهنما از مردم می‌خواهد دست به این‌ها نزنند چون «رشدشان مختل می‌شود».

بازدید از غار حدود سه ساعت طول می‌کشد، البته بازدیدی توریستی نه عاشقانه و عالمانه. همین لحظه‌ها هم کافی است بدانیم که غار کتله‌خور از «زیباترین»های ایرانِ ما است.

بهروز مرباغی