گروه اسناد و اطلاع رسانی- روز جهانی موزه و میراث فرهنگی فرصت مغتنمی است تا در جهان درحال تغییر، گذری کوتاه بر یادگارهای به جامانده از گذشتگان داشته باشیم و با نگاهی قدرشناسانه به آثار باستانی؛ یاد و خاطره شکوه و جلال تاریخ پربار کشور را در ذهن تداعی و خودباوری و اتحاد ملی را در سایه سابقه ای مشترک تقویت کنیم.
کمیته بین‌المللی موزه‌ها با نام ایکوم، در سال ۱۹۷۷ میلادی در قطعنامه ای در دوازدهمین مجمع عمومی خود در مسکو، هجدهم مه را روز جهانی موزه و میراث فرهنگی نام‌گذاری کرد.
ایکوم؛ موزه را مکان گردآوری، نگهداری، مطالعه ، بررسی کردن و به نمایش گذاشتن نعمت های فرهنگی یا طبیعی به منظور آموزش، پژوهش و ارزش دادن به این مجموعه ها و لذت بردن از آنها دانسته است.
موزه مکانی است که به بهترین صورت، پدیده های طبیعی و آثار بشری در آن نمایش داده می شود و در واقع موزه ها حافظ، شناسنامه بشر و گنجینه گرانبهای تاریخ هستند و به تقویت حافظه جمعی کمک می کنند.
موزه ها تجلی گاه آثار باستانی، مردم شناسی، طبیعی کشورها و مکانی برای آشنایی با فرهنگ و تمدن اقوام و ملت ها محسوب می شوند که به پنج گروه هنری، تاریخی، تخصصی، علمی، فنی و صنعتی تقسیم می شوند.
این اماکن با هدف نگهداری آثار گذشتگان و انتقال آنها به آیندگان، شناخت اقوام و ملل در فرهنگ و تمدن جهانی، جلوگیری از انهدام فرهنگ بومی، ایجاد سدی در برابر فرهنگ های سرگردان و نامانوس شکل گرفتند و در این راه اقدام به جمع آوری، حفظ و نگهداری از گنجینه های ارزشمند تاریخی می کنند.
میراث فرهنگی هر کشور نماد تاریخ، تمدن و فرهنگ آن جامعه محسوب می شود، که پل ارتباطی نسل آینده با نسل گذشته و پیشینیان آنان است که از مهمترین ارکان تحکیم هویت و خودباوری ملی قلمداد می شود.
نخستین موزه ها در جهان، مجموعه های شخصی بودند که با هدف نمایش عمومی شکل نگرفته بلکه بیشتر آنها به دلیل علایق شخصی جمع آوری شده بودند. یکی از نخستین موزه ها، موزه اِشمولین در آکسفورد انگلستان است که در سال ۱۶۸۳میلادی تاسیس شد.
در ایران نیز مانند بسیاری از پدیده های جدید جهان، موزه و آداب موزه داری در قرن ۱۹ میلادی وارد فرهنگ این مرزو بوم شد و پیش از آن به علت بی توجهی و بی مبالاتی صاحبان قدرت به ویژه پادشاهان قاجار، از گنجینه های غنی تاریخی ایران به خوبی پاسداری نشد و میراث فرهنگی کشور توسط بیگانگان به تاراج رفت، تا آن که در سال ۱۲۸۶ هجری خورشیدی و اواخر دوره قاجاریه، پس از تشکیل وزارت فرهنگ و معارف، اوقاف و صنایع مستظرفه، برای نخستین بار حفاظت از آثار فرهنگی مورد توجه قرار گرفت و مسوولیت پاسداری از آنها به این وزارتخانه واگذار شد، که این نهاد نیز در راستای حفظ میراث فرهنگی و آثار باستانی کشور اقدام به تاسیس موزه ملی ایران و اداره عتیقات کرد. در سال ۱۳۴۳ هجری خورشیدی با اختصاص یک معاونت ویژه در این وزارتخانه، رسیدگی به امور میراث فرهنگی؛ پیگیری مسایل مربوط به این بخش اختصاصی تر شد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی؛ وزارت فرهنگ منحل و وزارت فرهنگ و آموزش عالی جایگزین آن و تمامی وظایفش به این وزارت خانه واگذار شد. بر اساس تصویب هیات دولت در سال ۱۳۶۰هجری خورشیدی، برخی از واحدهای فرهنگی که عهده دار معرفی میراث فرهنگی بودند، از وزارت فرهنگ و آموزش عالی جدا و به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی واگذار شدند.
دولت به منظور جلوگیری از موازی کاری و ادغام دستگاه ها با وظایف مشابه در سال ۱۳۶۴هجری خورشیدی؛ دستگاه های اجرایی و پژوهشی متولی امور میراث فرهنگی را از وزارتخانه های مربوطه جدا کرد و در سازمان میراث فرهنگی کشور وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی ادغام کرد، سرانجام در سال ۱۳۷۳ هجری خورشیدی سازمان میراث فرهنگی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ملحق شد.
در جلسه علنی ۲۳ دی ماه ۱۳۸۲ مجلس شورای اسلامی سازمان های میراث فرهنگی ایرانگردی و جهانگردی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتزع و بعد از ادغام آن ها سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با کلیه اختیارات زیر نظر ریاست جمهوری تشکیل شد و این سازمان با هدف معرفی فرهنگ و تمدن غنی و ظرفیت های فرهنگی و تاریخی کشور، ارتقاء جایگاه تمدن ایران در جهان، دستیابی به جایگاه واقعی کشور به عنوان یکی از قطب های گردشگری جهان، فعالیت خویش را شروع کرد.
وجود آثار غنی و با شکوه باستانی در ایران نشان دهنده فرهنگ پربار این سرزمین کهن است که این یادگارهای پرگوهر توانستند این مرزوبوم را در ردیف تمدن های بزرگ جهان قرار دهند، آثاری که هرکدام نمادی از عشق، ایثار، عظمت و شکوه پیشینیان ماست و امید است تا با توجه بیش از پیش به آنها پاسدارانی خوب برای میراث های جاودان گذشتگانمان باشیم.
شعار روز جهانی موزه‌ها در سال جاری’ موزه‌ها در جهان در حال تغییر؛ چالش‌های جدید، الهامات جدید’ تعیین شده و در این روز باید با تاملی بیشتر به این بیندیشیم که در جهانِ در حال تغییر امروز چگونه موزه ها را همراه و همگام، تغییرات کنیم که آماده چالش و الهام دهنده باشند، تا بتوانند با تغییرات همراه شوند و بدینوسیله پیوند و تعامل خود را با جامعه، پابرجا و مستحکم نمایند .
به نقل از ایرنا – ۳۰ اردیبهشت ۹۱
