لوگو-انجمن مفاخر معماری ایران-بلاگ

نویسنده : امیر جوانبخت مدرس دانشگاه و محقق معماری و شهرسازی    

عضو هیات علمی دانشگاه آزاداسلامی

متخصص بهینه سازی مصرف انرژی

 Javanbakht.urban@yahoo.com

راهکارهای جهانی شدن معماری ایرانی

این روزها در مورد جهانی شدن بحثهای بسیاری شده است و رویکردها و نگرشهای زیادی وجود دارد جهانی شدن معماری ما   اصطلاحی است که  دو روی سکه دارد و هر دو روی آن می تواند فابل تامل باشد.

نگرش اول: یعنی ما نیز همرنگ جهان شویم و در آن حل شویم و داشته های خود را فراموش کنیم و به قول جلال آل احمد غربزده شویم و یادمان برود که چه بوده ایم و چه معیارها و ارزشهایی داشته ایم.

نگرش دوم: جهانی شدن به مفهوم اینکه بتوانیم ارزش های خود را به جها نیان معرفی کنیم و جهانی شویم، جهان ما را بشناسد و یک تعامل دو طرفه با معماری جهان داشته باشیم .

     با نگاه به این دو نگرش   می بینیم باید هر دو را خوب تجزیه و تحلیل کنیم زیرا وقتی تفکری جهان را گرفته است حتما ویژگیها و خصوصیات مثبتی داشته است که توانسته بر بخش عمده ای از جهان تفکر خود را تعمیم دهد و ما با بررسی آنها می توانیم دریابیم که  برای جهانی شدن چکار باید بکنیم و چه راهی را باید در پیش بگیریم ، در ادامه به بررسی بیشتر این موضوع می پردازیم.

لغات کلیدی: جهانی شدن، معماری ما، معماری غرب، ارزشها در معماری

راهکارهای جهانی شدن معماری ایرانی

 با نکاهی به این دو نگرش در می یابیم که  نگرش  دوم بسیار منطقی است بدان معنی که ما با شناخت کامل معماری ایرانی و معماری جهانی باید بتوانیم معماری ایرانی را در قالب معماری جهانی به دنیا عرضه کنیم شاید بتوانیم با یک مثال ساده که ربطی هم به معماری ندارد این موضوع را شروع کنم:

  فقط به کلیت موضوع دقت کنید، تولید خرمای ایران از کشور عراق بیشتر است ولی صادرات ما، کمتر از آنهاست، چرا؟ ما خرمای خوبی داریم و با کیفیت عالی   و تولید  بیشتر ولی شرایطی برای صادرات وجود دارد که شامل: بسته بندی، سردخانه ،مدیریت ویک سری شرایط دیگری می خواهد که این موضوع را محقق کند، پس می بینیم که صرفا داشتن یک محصول خوب نمی تواند تضمین کننده استفاده جهانیان از آن شود. برگردیم به معماری، همه ما می دانیم که معماری ایران غنی  و پربار است، به نیازهای دوره های مختلف پاسخ داده و از دوران هخامنشی تا اوائل قاجار توانسته کاملتر شده و با اجتماع و فرهنگ خود را هماهنگ ساخته است ولی حالا ببینیم که چطور بعد از دوره قاجاریه معماری ایران نتوانست جایگاه خود را حفظ کند و در تقابل با معماری غرب تضعیف شده و کم کم عقب نشینی کرد.

معماری غرب با مصالح جدید، معمارانی که در غرب تحصیل کردند و شرایط زمانه و رشد شهرنشینی توانست وارد ایران و بسیاری از نقاط دنیا گردد زیرا شرایط را برای گسترش خود فراهم ساخته بود، اگر هم ما بتوانیم این شرایط را برای معماری ایران فراهم کنیم قطعا میتوانیم جایگاه خود را در جهان پیدا کنیم و بخشی از این معماری جهان را به خود اختصاص دهیم.

روشهای ارائه معماری به جهان

  1. معماران مشهور: یکی از روشهای توسعه یک تفکر و شناخت آن توسط جهانیان معرفی نمودن معماران مشهور به جهان است، معماران ایرانی که معرفی کننده معماری ایران هستند وقتی در عرصه جهانی فعالیت کنند می توانند این معماری را به جهان معرفی کنند و از این طریق  ساختن ساختمان در کشورهای مختلف در کشورهای دیگر هستند ولی غیر از نادر اردلان کسی   معماری ایران را به جهانیان معرفی نکرده است.
  2. الگو های جهانی: ارائه نمونه و الگوهایی که برگرفته از معماری ایران بوده و بتواند در سطح جهانی حرفی نو را بیان کند در تثبیت معماری ایران می تواند موثر باشد. امروزه موضوعاتی نو در دنیا مطرح می گردد که در پی دریافت جواب از دنیای معماری است، نمایشگاه های بین المللی، مجموعه هایی که برای المپیک ساخته می شود و مجموعه های چند عملکردی و موزه ها معمولا زمینه هایی هستند که معماران با ارائه الگوهای جدید در آنها، معماری و تفکر سرزمین خود را به جهانیان عرضه می کنند.

      این عملکردها می توانند با اقتباسی  از الگوهای قدیمی معماری ایران، چون بازار به سبکی نو و فضایی ارتقا کیفیت یافته و        هماهنگ با نیازهای روز به جهان عرضه شود.

  • مسابقات جهانی: برای استفاده از گنجینه معماری همه نقاط جهان، همواره پروژه های مطرح جهانی به مسابقه گذارده می شوند این مسابقات با بهره گیری از داوران با تجربه و جوائز ارزنده، زمینه را برای شرکت معماران از گوشه گوشه جهان آماده         می سازند، مسابقات زمینه مناسبی برای حضور و معرفی معماری ایرانی به دیگر کشورهاست.

به دلیل هزینه های زیادی که برای شرکت در این مسابقات باید توسط طراحان تقبل شود، بسیاری از معماران ایرانی توان این هزینه ها را ندارند، لذا می بایست یک سری ارگانهای حکومتی برای معرفی معماری ایران به جهانیان، سرمایه گذاری کنند وبا تداوم این حرکت به تدریج معماران و معماری ایرانی بتوانند جایگاه خود را در سطح جهانی پیدا کنند .

  • نشر کتاب:

   بسیاری معماران از طریق کتابها و دیدن تصاویر ساختمانهای ساخته شده در کشورهای دیگر با معماری جهان آشنا شده اند

وبه همین روش برای شناخت ارزشهای معماری ایران به جهانیان می بایست به چاپ کتاب به زبانهای مختلف اقدام نمود تا از طریق کتاب مفاهیم معماری ایران به جهانیان معرفی شود.

  •  دانشگاه و دانشجو: بخش مهمی از انتقال سبکهای معماری به کشور ما از طریق مهندسین بود که برای تحصیل به غرب رفته بودند، پس از تحصیل با خودروشها و سبک مدرن را به ایران آوردند، زیرا دانشگاههای غرب به آموزش معماری غربی می پرداختند، این رویه است که طی دهها سال و با تلاش دانشگاهها به تدریج فرهنگ و معماری غرب پرداخته شده است در شرایط کنونی یکی از روشهایی که برای جهانی شدن معماری ما بسیار موثر است ایجاد دانشگاههایی است که بتوانند به دانشجویان کشورهای دیگر نیز خدمات بدهند و در سطحی از کیفیت باشند که در سطوح جهانی معتبر بوده و با آموزش دانشجویان در سطح بین المللی به ترویج معماری ایران بپردازند، آماده سازی همه شرایط برای انجام چنین کاری بسیار مهم است. زیرا رقابت برای جذب دانشجو در سطح جهانی کاری بسیار دشوار است، تامین فضاهای آموزش مطابق با استانداردهای جهانی، جذب هیات علمی، تنظیم مواد آموزشی و برنامه های مدرن برای ارائه دروس در رشته های مرتبط.
  • نظریه پردازی:

همانطور که می دانید از روشها و سبکهای معماری از طریق یک نظریه به جهانیان معرفی شوند نظریه می تواند زمینه های رشد و توسعه یک تفکر را در معماری به وجود بیاورد و براساس آن معماران به خلق فضاها  و آثار جدید بپردازند، صرفا تقلید از روی آثار گذشتگان ویا برداشتهای بصری نمی تواند زمینه ساز جهانی شدن یک معماری شود، معرفی یک معماری به جهان

باید با آشناسازی جهانیان به پایه های فکری و تفکر آن معماری آغاز شود.

غیر از کتاب حس وحدت  نوشته نادر اردلان و لاله بختیار کتاب دیگری که سعی در مطرح کردن، شناساندن زمینه های فکری معماری ایران و نظریه های مطرح در آن باشد، وجود ندارد یا اگر به فارسی نوشته شده است به زبانهای دیگر ترجمه نشده است.

لزوم تدوین چنین نظریه هایی برای جهانی شدن تفکر معماری ایران بسیار حیاتی است.

نتیجه گیری :

به نظر بنده این راهکارها و شاید روشهایی دیگری که دیگر دوستان پیشنهاد کنند می توانند در جهانی شدن معماری ایرانی موثر باشد اما مرحله بعد از دانستن روشها ، نیاز به یک برنامه ریزی مدون ، سرمایه گذاری و مدیریت موضوع نیز بسیار حیاتی است .

امروزه ایجاد سایتهای اینترنتی و استفاده از فضای مجازی نیز می تواند در معرفی معماری ایرانی سودمند باشد به شرط اینکه مواد لازم برای مطرح کردن در این فضا نیز فراهم باشد .

امیدوارم این مهم با مدیریت پیش کسوتان معماری ایران و حمایت همه جانبه و همکاری جامعه معماری به انجام برسد.