فناوری‌‌‌های جدید انقلاب صنعتی چهارم همچون هوش مصنوعی، محاسبات ابری و فناوری روباتیک، شیوه زندگی، یادگیری و کسب‌وکارها را با سرعت بی‌‌‌سابقه‌‌‌ای در تاریخ بشر تغییر داده است. این تغییرات در راستای چشم‌‌‌اندازهای سیاسی و بی‌‌‌ثباتی محیطی نشان می‌دهد که اکنون رهبران بیش از هر زمان دیگری به ابزارهایی برای درک آینده، نه برای ابعاد درازمدت بلکه برای بازه‌‌‌های زمانی کوتاه‌‌‌تر نیز نیاز دارند. امروزه علوم و فنون با شتابی روزافزون، همه جنبه‌‌‌های زندگی بشر را درنوردیده است. می‌‌‌توان ادعا کرد سرعت یافتن تحولات فناوری، به‌ویژه در چند دهه اخیر، زندگی انسان را به طور کلی متحول کرده و فناوری را به بخش جدانشدنی زندگی جوامع بدل ساخته است. موفقیت در جهان کنونی به طور آشکاری به استفاده از تکنولوژی وابسته است. مهم‌ترین تفاوت دنیای امروز با گذشته، سرعت تحولات تکنولوژیک است که با تغییر در قلمرو به‌کارگیری تکنولوژی است.
برپایه گزارش منتشره توسط معاونت بررسی‌‌‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران، ارزیابی مستمر از تکنولوژی‌‌‌های حیاتی بسیار مهم است. علم و تکنولوژی با رشد جهان‌‌‌شمول و فزاینده خود، به‌عنوان عامل اساسی در فرآیند رشد و توسعه و نیرومندترین تحول و پیشرفت اقتصادی جوامع بشری به حساب می‌‌‌آید. با توجه به قابلیت‌‌‌های این صنعت، ارزیابی محصولات این حوزه همواره باید مورد توجه و به صورت مستمر مورد پذیرش قرار گیرد. بررسی ۱۰ فناوری نوظهور که در سال ۲۰۲۳ پا به عرصه وجود نهادند، از این منظر حائز اهمیت است که آشنایی با ابعاد مختلف تحولات تکنولوژیک هم در باب الزام تحول‌‌‌آفرینی در منطق حکمرانی اقتصادی کشور بسیار مهم است و هم در زمینه تحول‌‌‌آفرینی صنعتی و اقتصادی می‌‌‌تواند باعث ایجاد رغبت در میان کارآفرینان کشور شود. در ادامه به مرور ۱۰فناوری برتر نوپدید در سال ۲۰۲۳ اشاره‌‌‌ای گذرا خواهیم داشت.
۱. باتری‌‌‌های انعطاف‌‌‌پذیر: این فناوری را باید در ذیل رسته فناوری‌‌‌های پوشیدنی برای مراقبت‌‌‌های بهداشتی الکترونیکی و منسوجات الکترونیکی ارزیابی کرد. به نظر می‌رسد که فناوری‌‌‌های انعطاف‌‌‌پذیر با قابلیت تاشوندگی و خم‌‌‌شوندگی بسیار بالا، نقش مهمی در انقلاب الکترونیک آتی خواهند داشت. گجت‌‌‌های تاشونده به انقلاب الکترونیک در آینده نزدیک کمک شایانی خواهند کرد.
۲. هوش مصنوعی خلاق: تحقیقات طولانی‌‌‌مدت بشر برای ایجاد روبات‌‌‌های اینترنتی جست‌وجوگر هوش مصنوعی پس از حدود ۱۵سال تلاش بی‌‌‌وقفه به ثمر رسید و روبات مشهور چت جی‌‌‌پی‌‌‌تی به عنوان پیشگام فعالیت‌‌‌های پویشگرانه هوش مصنوعی، پا به عرصه وجود نهاد. به نظر می‌رسد که این فناوری به عنوان تکنولوژی مادر، در حوزه‌‌‌های مختلف علمی و صنعتی به نتیجه‌‌‌ها و دستاوردهای درخشانی منتهی شده و در نهایت، هم در داروسازی و فرآیندهای پزشکی و هم در حوزه پژوهش‌‌‌های نظامی و فضایی به نتایج قابل‌توجهی در کوتاه‌مدت و بلندمدت منجر شود.
۳. سوخت پایدار تجدیدپذیر برای صنعت هوانوردی: صنعت هوانوردی در یک‌دهه اخیر پس از تلاش‌‌‌های بسیار برای تولید بایومس‌‌‌ها و سوخت‌‌‌های تجدیدپذیر، به سوی انتشار کربن صفر در آسمان‌‌‌ها حرکت کرده است. حذف مازوت از سبد سوخت کشتی‌‌‌های اقیانوس‌‌‌پیما در دو سال اخیر و گرایش به استفاده از سوخت زیست‌‌‌تخریب‌‌‌پذیر باعث شده است تا این تجربه موفق به چشم صنعت هوایی نیز بیاید و هوانوردان نیز از سوخت‌‌‌های بیودیزلی و بایواتانولی استفاده می‌کنند که چشم‌‌‌انداز انتشار کربن صفر در آسمان را دست‌یافتنی‌‌‌‌‌‌تر می‌کند.
۴. فاژهای طراح: این تکنولوژی بر پایه مهندسی ویروس‌‌‌های مفید برای انسان، حیوانات و گیاهان است. از این تکنولوژی برای ساخت واکسن و داروها و مکمل‌‌‌های غذایی استفاده می‌شود و البته ممکن است در میان‌مدت برای رفع نواقص ژنتیکی افراد نیز این امکان به کار برده شود.
۵. متاورس برای سلامت روان: از این فناوری برای بهبود سلامت روانی افراد در فضاهای مشترک مجازی استفاده می‌شود. فضاهای اشتراکی مجازی، نوعی محیط‌‌‌های دیجیتالی هستند که افراد و دولت‌‌‌ها می‌‌‌توانند به شکل مشترک از این فضا برای رفع سوءتفاهمات و انعقاد قراردادهای دیجیتالی بهره‌‌‌مند شوند. در این فقره خاص از زیرفناوری‌‌‌های مرتبط با متاورس به طور مشخصی بر بهینه‌‌‌سازی سلامت روان در افراد مختلف تاکید می‌شود.
۶. سنسورهای پوشیدنی گیاهی: سنسورهای بیولوژیکی گیاهی، به مثابه یک انقلاب در حوزه ریزمغذی‌‌‌های کشاورزی در صنعت تغذیه جهان به شمار می‌‌‌آیند که می‌‌‌توانند باعث رفع چالش‌‌‌های مرتبط با قحطی و گرسنگی نیز شوند. طی دهه‌‌‌های گذشته سلامت اراضی کشاورزی با سطح پایین پوشش و کیفیت توسط داده‌‌‌های ماهواره‌‌‌ای مورد پایش قرار می‌‌‌گرفت اما اکنون به واسطه کاربست این ریزمغذی‌‌‌ها، چالش‌‌‌های اساسی مرتبط با سنجش کیفیت اراضی نیز به صورت مستمر مورد پایش و بهینه‌‌‌سازی قرار می‌‌‌گیرد و خاک به شکل کافی از ریزمغذی‌‌‌های تزریق‌شده توسط این سنسورها، اشباع و غنی می‌شود.
۷. اومیکس فضایی: این فناوری نوظهور، بررسی نقشه حیات در ابعاد مولکولی به منظور شناسایی اسرار زندگی را به‌سرعت میسر می‌‌‌سازد. نسل جدیدی از اطلس‌‌‌های سلولی در سطوح مولکولی به لطف اومیکس پدید آمده است که می‌‌‌تواند ارزیابی عمیق‌‌‌تری از اشکال مختلف حیات به دست بدهد. یافتن این ریشه‌‌‌ها باعث یافتن راهکارهایی مناسب برای حل بیماری‌‌‌ها و نارسایی‌‌‌های مختلف می‌شود.
۸. تجهیزات عصب انعطاف‌‌‌پذیر: مدارهای مهندسی‌شده برای ارتباط بهتر با سیستم عصبی بدن آدمی طراحی شده است. در سال‌های اخیر رابطه مغز و ماشین به‌شدت گسترش یافته و همپای توسعه هوش مصنوعی، تکنولوژی‌‌‌های مکانیکی در این زمینه نیز گسترش چشمگیری داشته‌‌‌اند. البته به‌رغم وجود موفقیت‌‌‌های اولیه، این تکنولوژی هنوز به ابعاد تجاری ساختن نرسیده و امکان مدیریت عصب از ناحیه نرم‌‌‌افزار هنوز به طور کامل ایجاد نشده است. تکمیل این فناوری، می‌‌‌تواند به انقلابی در درمان معلولیت‌‌‌ها و انواع فلج‌‌‌ها منتهی شود.
۹. محاسبات پایدار: علوم کامپیوتری با عبور از آلاینده‌‌‌های مختلف ویروسی، در پی ساختن طبیعتی عاری از ویروس و میکروب و قارچ است و این به مدد نوعی از تکنولوژی‌‌‌های نرم‌‌‌افزاری میسر شده است.
۱۰. مراقبت‌‌‌های بهداشتی تسهیل‌شده با هوش مصنوعی: فناوری‌‌‌های جدید برای بهبود کارآیی سیستم مدیریت بهداشتی برپایه هوش مصنوعی ایجاد شده‌اند که می‌‌‌توانند پرستاری را به یک شغل تله‌ورکینگ و دورکاری تبدیل کنند. نواقص سیستم مراقبت‌‌‌های بهداشتی جهانی در عصر پاندمی کووید-۱۹ در کنار افزایش حجم کاری بیمارستان‌‌‌ها، باعث شد تا توسعه‌‌‌دهندگان هوش مصنوعی و برنامه‌‌‌نویسی به این فکر بیفتند که با کمک هوش مصنوعی، بتوانند سیستم مراقبت‌‌‌های بهداشتی را بهینه‌‌‌سازی کنند. این فناوری به‌ویژه برای سالمندان بسیار موثر و حیاتی خواهد بود.
روزنامه دنیای اقتصاد
