یکصد و شصت و چهارمین گفتمان هنر و معماری توسط انجمن مفاخر معماری چهارشنبه سوم تیرماه در تالار فرخی یزدی باغموزه قصر برگزار شد .
به گزارش خبرنگار پیام ساختمان، در این نشست که به رمزگشایی چگونگی تدارکات فنی و ساخت بنای آپادانا اختصاص داشت، شهرناز جودت ؛کارشناس ارشد پژوهش هنر، فرخ باور معمار و مدرس دانشگاه ، فاضل گنجی و مهرداد عزیزخانی به معرفی هنر هخامنشیان در ساخت آپادانا پرداختند .
یک رویداد استثنایی و تکرار نشدنی
رئیس انجمن مفاخر معماری ایران گفت: واژه آپادانا (اَپَدانَه) چهار بار در سنگنبشتههای هخامنشیان متأخر به چشم میخورد. در این نبشته ها، اپدانه به معنی احتمالی «کاخ ستوندار» آمده است و امکان دارد که واژه ایوان فارسی با واژه آپادانا در پیوند باشد. أَپَدانا در سریانی به معنی کاخ نیز در پیوند با آپادانا مطرح است.
مهندس علیرضا قهاری افزود :آپادانا نخستین بنای ایرانی است که دارای سنگ بناست. چال کردن لوحهای زرین و سیمین (سنگ بنا) در آپادانا، شاهدی بر آگاهی و هوشیاری داریوش ؛ این مرد بزرگ تاریخ ایران در فرمانروائی است که در همه رفتارهای وی به چشم میخورد. داریوش در این لوحها به مرزهای کشورش و همپشتی اهورامزدا اشارهکرده و از شواهد و سکه هائی که همراه با این لوح به ودیعه نهاده شده است، میتوان تاریخ سنگ بنای آپادانا را مشخص نمود.
وی با بیان اینکه ساخت آپادانا که پس از داریوش در دوران خشایارشا به پایان میرسد، قریب به ۳۰سال به طول انجامیده است،تأکید کرد: در میان همه بناها و تأسیسات تخت جمشید، آپادانا را میتوان یکی از شاخصترین آنها دانست.
قهاری اظهار داشت: در حقیقت بنای آپادانا تسجیل حکومت و نمایش یک رویداد استثنائی و تکرار نشدنی است که پلکانهای این بنا از تبلور ویژهای برخوردار بوده و صفبندی در حجاریها هدفمند است. همچنین گارد سلطنتی، نجبا و نگهبانان، سازمان دهندگان و مجریان اوامر حکومتی، و در پیش روی شاه، نمایندگان خلقهای مختلف تشکیلدهنده شاهنشاهی تراشیده شدهاند. داریوش به هنگام طرح آپادانا، به معنای واقعی کلمه، تصویر یک بنای حاکمیتی را در ذهن خود داشته است.
تکنگارههای بینظیر در آپادانا
فرخ باور؛ معمار و مدرس دانشگاه نیز در این باره گفت:بهاحتمالقوی، نگارههای آپادانا (با ۸۱۱ نگاره انسان و بیشمار نقش دیگر) را در پیوند با جشن نوروز ایرانیان دانستهاند. سه ایوان مشابه، جوانب تالار آپادانا را در میان گرفتهاند و چهار برج گوشههای آپادانا، دو جناح این ایوانها را تشکیل میدهند.
وی با بیان اینکه؛سقف هر ایوان بر فراز ۱۲ ستون رنگی در دو ردیف استوار بوده است،ادامه داد: ستونها در امتداد ستونهای تالار اصلی قرار دارد و از ۳۶ ستون تالار اصلی فقط ۳ ستون برجایمانده است. ارتفاع هر ستون آپادانا با پایه و سرستون و ستون پایه نزدیک به ۲۰ متر است.
باور افزود:یکی از جالبترین نکات آثار هنری تخت جمشید و بهویژه آپادانا، نشانهها یا به عبارتی امضاهای هنرمندان و یا گروههای هنری است که پس از پایان کار ایشان در زمینه اثر، نقر شده است. وجود این نشانههای در نوع خود بینظیر، ضمن اینکه هنرمندان تکتک نگارهها را شناسانده و طبقهبندی آنها را ممکن میسازد و امکان تخمین طول مدت کار را فراهم میآورد، حکایت از نظم و علاقهمندی آگاهانه هخامنشیان با آثار هنری و هنرمندان دارد.
جهشی در معماری
شهرناز جودت؛ کارشناس ارشد پژوهش هنر نیز به مقایسه تطبیقی آپادانا با سایر بناهای یونانی و هلنی در دوران باستان پرداخت و گفت :اگر واحد حجمی معابد یونانی را در نظر بگیریم ،فاصله بین ستونها را ۳ در۳ و ارتفاع ستون را هفت یا هشت متر در نظر بگیریم به عدد ۹۰ یا ۱۰۰ مترمکعب میرسیم که نشاندهنده یک واحد حجمی است.این واحد حجمی در کاخ آپادانا به ۸ در ۸ در ۱۹ یعنی ۱۲۰۰ مترمکعب رسیده است که این موضوع نشاندهنده یک جهش در معماری در تصور فضا و تکنیک ساخت است که نقطه عطفی در معماری جهان بوده است.
جودت تأکید کرد: تیرهای چوبی ۸ متری بودهاند که نسبت به تیرهای سنگی معابد هلنی و یونانی به زیر سریهای بزرگتری احتیاج داشتهاند ؛چنانکه سرستونهای سر حیوانات با گردههایی فرورفته که این فرورفتگی پاسخگوی نیازهای فنی بوده و از بابت شکل و شمایل در اذهان عمومی همیشه باقی میمانده است .
وی ادامه داد: در آپادانا فضای پر و خالی نسبت به سایر معابد مصری و یونانی بیشتر است و نشاندهنده این است که داریوش فضایی میخواست که پر از نور و گشایش و امید باشد تا هرکدام از سران ملل که آنجا میآیند نه از سر زور و ترس بلکه به دلیل شگفتزدگی در برابر شکوه این ساختمان سر اطاعت فرود بیاورند و هنگامیکه به سرزمین خود برمیگردند پیغام دوستی ملت ایران را نیز همراه ببرند.
این کارشناس ارشد پژوهش هنر خاطرنشان کرد: ساخت بنای آپادانا با برنامهریزی بوده و کاملاً آگاهانه صورت گرفته است.
دکتر فاضل گنجی نیز به مراحل ساخت آپادانا و شبیهسازی که انجام داده بودند پرداخت و گفت: تحقیقات ما نشان میدهد که داربستها چوبی و از چوب سدر بوده است.همچنین سیستم قرقرهای شکل وجود داشته که کارگران با استفاده از آن سرستون را بالا میکشیدهاند .
پس از توضیحات دکتر عزیز خانی و گنجی درباره نکات فنی ساختوساز آپادانا ،این نشست با جلسه پرسش و پاسخ پایان یافت.
منبع: روزنامه پیام ساختمان-تیر ۱۳۹۴
تدوین و آماده سازی برای انتشار در وب سایت : شهره السادات عربشاهی
