به نام خدا

دویست و پنجاه و سومین گفتمان هنر و معماری

موضوع شناخت بسطام و ارزش های این مجموعه به منظور ثبت در فهرست آثار با ارزش جهانی را می توان در نظریات زنده یاد دکتر شهریار عدل جستجو کرد. اهمیت این مجموعه فقط بخاطر تزئینات محراب و بدنه بنا و کاشی کاری نیست. حتی فرم زیبای مناره ها به تنهائی ارزش بنا را نمی رساند، بلکه ما در این مجموعه که برج کاشانه و مسجد جامع نیز بدان وابسته است، ۵ نوع از شیوه های معماری بومی را خواهیم دید که در هیچ جای ایران نمی توان نظیر آن را یافت. این مجموعه شامل مسجد اولیه بایزید، مقبره شاهزاده آل کرت، مسجد زنانه، دیوار مسجد بایزید، گنبد و بارگاه مدرسه شاهرخیه، در ورود به مسجد بایزید، ایوان اولجایتو، ایوان بزرگ، حمام، صومعه های منسوب به بایزید، گنبد غازان خان… می باشد و هر یک از بناهای نامبرده مربوط به دوره خاصی از تاریخ است. آرامگاه عارف شهید بایزید بسطامی، فاقد هرگونه تزئین است، به نظر می رسد هیچگاه ساختمانی مشابه آرامگاه دیگران بزرگان روی آن بنا نشده و در حقیقت بی اعتنائی به مادیات، در این آرامگاه کاملا متجلی است. مسجد جامع در فاصله دویست متری جنوب آرامگاه واقع است و شامل دوبخش، اول صحن مسجد که دارای محرابی است که با گچبری های بسیار زیبا و هنرمندانه تزئین شده است. صحن مسجد مربع و فضای آن باز است. از لحاظ اسلوب و صنعتی که در ساختن مسجد بکار رفته، بخش دوم کاملا فرق دارد. تفاوت فاحش گچبری مستطیل دوم با تمام گچبری های این محراب کاملا محسوس است این مسجد دارای دو کتیبه است که در یکی زمان احداث بنا و نام بانی آن قید شده و در دیگری تاریخ تعمیر آن در زمان فتحعلی شاه قاجار نوشته شده است.

از تاریخ بنای برج کاشانه که در جنوب شرقی مسجد جامع قرار دارد، اطلاع صحیحی در دست نیست. به عقیده اهالی بسطام این برج قبل از اسلام، آتشکده بوده است. برخی از خاورشناسان از جمله آندره گدار، بر این عقیده اند که بنا از آثار غازان خان مغول است و اسم اصلی آن غازانه بوده و به مرور زمان و بدون توجه به اصل آن، کاشانه نامیده شده است. گویا در دوره های بعد از اسلام، از این برج برای دیده بانی بسطام استفاده می شد. با توجه به اسلوب ساختمان و عوامل دیگر به نظر می رسد، این بنا به رصدخانه شبیه باشد.

در دویست و پنجاه و سومین گفتمان هنر و معماری که به معرفی مجموعه بسطام و ناگفته های آن اختصاص دارد، آقای مهندس حمید ابوالفضلی سخن می گویند و اعضاء پنل گفتگو آقایان مهندس محمدحسن محبعلی و مهندس علی قمری هستند و دبیر آقای مهندس پرویز طلائی می باشند. این برنامه با نمایش فیلم همراه است.

زمان: چهارشنبه ۱۲ مهر ماه ۱۳۹۶ از ساعت ۱۶ الی ۱۸

مکان: موزه هنرهای دینی امام علی (ع) خیابان ولیعصر (عج) – بالاتر از ظفر – بلوار اسفندیار – شماره ۳۵