لوگو-انجمن مفاخر معماری ایران-بلاگ

به نام خدا

دویست و شصت و پنجمین گفتمان هنر و معماری

روز بیستم دی ماه مصادف است با شهادت میرزا تقی خان امیرکبیر، مصلح بی نظیر تاریخ معاصر ایران. میرزا تقی خان امیرکبیر (۱۲۶۸ – ۱۲۲۲ ه.ق) نه تنها در تاریخ چند هزار ساله ایران، بلکه در تاریخ معاصر جهان سیاستمداری مثال زدنی است. اصلاحات داخلی او در زمینه اعتلای فرهنگ، تنظیم اقتصاد و تطهیر عرصه سیاست کشور، اقدام در جهت بسط عدالت و قطع نفود اجانب و استعمارگران و حفظ استقلال و تمامیت اراضی کشور و ریشه کن کردن فقر که طی سه سال و اندی صدارت وی انجام گرفت، قابل تحسین است. برنامه های انقلابی و ملی امیرکبیر، سرانجام سبب شد که درباریان فاسد، فرمان عزل و قتل وی را از ناصر الدینشاه خودکامه گرفتند و او را در حمام فین کاشان به شهادت رساندند.

از جمله اقدامات وی برای نشر علوم جدید و اعتلای فرهنگ تاسیس دارالفنون بود. اندیشه امیر در بنای این نهاد، حاصل مجموع آموخته های او از آکادمی ها و مدرسه های مختلف روسیه و نیز شرح دارالعلم های کشورهای غربی در رشته های گوناگون علم و هنر بود. رشته های اصلی تعلیمات در این مدرسه عبارت بود از پیاده نظام و فرماندهی، توپخانه، سواره نظام، مهندسی، ریاضیات، نقشه کشی، معدن شناسی، فیزیک و کیمیای فرنگی و داروسازی، طب و تشریح و جراحی، تاریخ و جغرافیا و زبان های خارجی.

سنگ بنای دارالفنون در اوائل سال ۱۲۶۶ در زمین واقع در شمال شرقی ارک سلطنتی که پیش از آن سربازخانه بود نهاده شد. نقشۀ آن را میرزا رضا خان مهندس تبریزی که از شاگردانی بود که در زمان عباس میرزا برای تحصیل به انگلستان رفته بود، (با استفاده از طرح عمارت سربازخانه ولیچ انگلیس) کشید و محمدتقی خان معمار باشی دولت آن را ساخت و شاهزاده بهرام میرزا به کار بنائی آن رسیدگی میکرد. دارالفنون را می توان نخستین دانشگاه در تاریخ مدرن ایران دانست، با اینحال امیرکبیر هیچگاه شاهد دارالفنون نشد. چرا که نخستین دسته از اساتید اتریشی به سرپرستی دکتر یاکوب ادوارد پولاک، دو روز پس از تبعید امیرکبیر به تهران رسیدند. دارالفنون روز ششم دی ماه ۱۲۳۰ (برابر با پنجم ربیع الاول ۱۲۶۸ قمری) سیزده روز پیش از قتل امیرکبیر و با حضور ناصرالدین شاه، میرزا آقاخان نوری صدراعظم جدید و گروهی از دانشمندان و معلمین ایرانی با ۳۰ نفر شاگرد، رسماً گشایش یافت. بعدها با اعتراض سفیر انگلستان به ملیت اتریشی استادان دارالفنون، چند استاد ایتالیائی، فرانسوی و آلمانی نیز به این افراد اضافه شدند.

ساختمان دارالفنون هشتاد سال پابرجا ماند و در سال ۱۳۰۸ به دستور میرزا یحیی خان اعتماد الدوله وزیر معارف وقت، ساختمان اولیه تخریب شد و با نقشه و نظارت نیکلای مارکف، مهندس گرجی – روسی، ساختمان فعلی را بجای آن ساختند. در دوره علی اصغر حکمت، وزیر فرهنگ وقت نیز در سال ۱۳۱۳ در شمال و جنوب، عمارتی را بر آن افزودند.

از آغاز تاسیس دارالفنون، گروهی از درباریان به مخالفت با آن پرداختند و به شاه توصیه کردند که این مدرسه به ضرر سلطنت وی است و خواهان انحلال آن شدند. مخالفین دیگر مانند طرفداران نظام پزشکی سنتی (در مقابل رواج آموزش پزشکی اروپائی) با آموزش طب در این مدرسه به مقابله پرداختند، بعلاوه ورود تعدادی از فارغ التحصیلان دارالفنون به تشکیلات فراماسونری و حمایت میرزا ملکم خان از ایشان، موجب گردید که مدرسه به تدریج مورد بی مهری و کم توجهی ناصرالدین شاه قرار گیرد.

در دویست و شصت و پنجمین گفتمان هنر و معماری که به نقش امیرکبیر و دارالفنون در ایجاد تفکر نو میان اقشار ایرانی اختصاص دارد آقایان دکتر علی مختاریان، مهندس علی ملکی، مهندس مسعود نورانی و مهندس یزدان هوشور سخن خواهند گفت که با نمایش فیلم همراه است. دبیر پنل گفتگو آقای مهندس علیرضا قهاری هستند.

زمان: چهارشنبه ۲۰ دی ماه ۱۳۹۶ از ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰

مکان: موزه هنرهای دینی امام علی (ع) خیابان ولیعصر (عج) – بالاتر از ظفر – بلوار اسفندیار – شماره ۳۵