به نام خدا
دویست و هشتاد و ششمین گفتمان هنر و معماری
میراث معماری جزیره قشم و دیگر نقاط کرانه خلیج فارس ارتباط مستقیم با جنبه های مختلف میراث دریائی این سرزمین دارد. تردد تجار از خلیج فارس و سواحل دریای عمان و هند به شرق آفریقا، اگرچه محدود بوده است ولی سابقه ای دو هزار ساله دارد. از آنجا که مردمان مناطق شرقی و مرکزی آفریقا تا یکصد سال قبل فاقد کتاب بوده اند، درخصوص تاریخ گذشتگان آن ها ابهاماتی وجود دارد و در سال های اخیر جهت رفع این نقایص تلاش های زیادی صورت گرفته است. منبع اصلی مطالعات در شرق آفریقا متمرکز است بر:
۱- نوشته های وقایع اتفاقیه در سواحل شرقی و سفرنامه سیاحانی که به منطقه تمدن سواحیلی وارد شده اند
۲- یافته های باستان شناسی و انسان شناسی
۳- زبان شناسی و مطالعه اشتراکات زبان های بومی
۴- داستان های شفاهی، سنت ها، افسانه ها و اعتقادات بومیان
در سالهای ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ میلادی عده ای از بازرگانان و مردمان پارس (شیرازی) به شرق و جنوب آفریقا مهاجرت کردند و به تدریج تا قرن دوازدهم از مگادیشو تا سواحل موزامبیک در تمامی سواحل شرق از آفریقا پراکنده شدند. آنها با ازدواج با اقوام بومی، بیشتر اصالت بومی به خود گرفتند و تاثیرات شگرفی بر تمدن سواحیلی گذاشتند. سپس ایرانی های دیگر از بنادر کیش، سیراف، قشم و چابهار به این مجموعه پیوستند و قوم افروشیرازی را بوجود آوردند. کتابت، قانون، ادبیات، فلسفه، علوم و دانش های روز به ویژه معماری نتیجه این مهاجرت و امتزاج بوده است.
در بسیاری از شهرها، افروشیرازی ها سلطنت و حکومت برپا کردند و امپراتوری زنگ را تشکیل دادند و به نام خود سکه ضرب کردند. در این تمدن صنایع فلزی، ظروف سازی، حصیربافی و فرش و پارچه بافی شکل گرفت و ساخت اشکال متنوع از عاج و شکل دهی به طلا رونق قابل ملاحظه ای یافت که به سایر مناطق و حتی از طریق ایران و یا مصر به اروپا صادر می شد و تجارت پایاپای در سراسر سواحل آفریقای شرقی با ایران و هند صورت می گرفت. با شروع بادهای موسمی به طرف جنوب که از اواخر پائیز تا بهار در جریان بود، تجار از خلیج فارس و دریای پارس (عمان) به شرق و جنوب آفریقا می آمدند و با تغییر جهت باد که از تابستان تا اوائل پائیز ادامه داشت به خلیج فارس برمی گشتند.
از دوره حکومت شیرازی ها بر سواحل شرق آفریقا، به ویژه در شهرهای ممباسا، پمپا، زنگبار و مافیا آثار معماری گرانبهائی برجای مانده است که از مراکز توریستی آفریقا است. مسجد کیزیمکزی در جزیره اونگوجا، خرابه های شهر کیلوا، خرابه های شهر کیووا در جزیره مافیا، خرابه های جزیره شیرازی در حومه شهر تنگه تانزانیا، شهر سوخته سوهوتا، در حومه مالیندی در کنیا، دوازده “هشت ستون” در زنگبار، مسجد شیرازی در جنوب ممباسا از جمله این آثار تاریخی است.
حداقل ۵۰۰ کلمه از زبان فارسی در زبان سواحیلی که مهمترین زبان بومی آفریقا محسوب می شود، وجود دارد، مطالعات میدانی اخیر نشان از استفاده از الوارهای چوبی درخت چندل (که پهناورترین زیستگاه آن در سواحل شرقی آفریقا است) در سقف بسیاری از بناهای کرانه های شمالی و جنوبی خلیج فارس و جزایر به ویژه در ساخت بادگیرهای قشم و سایر نواحی است.
در دویست و هشتاد و ششمین گفتمان هنر و معماری که به خاطرات دریانوردان در سفرهای دریائی به سواحیل آفریقا و چگونگی ارتباط فرهنگی از طریق راه آبی ابریشم می پردازد، آقایان حسین جلال پور و عبدالرضا دشتی زاده سخن خواهند گفت که با نمایش فیلم همراه است. دبیر پنل گفتگو آقای دکتر محمدمهدی محمودی می باشند.
زمان: چهارشنبه ۱۷ مرداد ماه ۱۳۹۷ از ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰
مکان: موزه هنرهای دینی امام علی (ع) خیابان ولیعصر (عج) – بالاتر از ظفر – بلوار اسفندیار – شماره ۳۵
