گفت و گو با کارشناسان به مناسبت روزملی موزه و میراث فرهنگی
موزه ها همواره مکانهایی برای نگهداری و معرفی تاریخ ، فرهنگ و اجتماع گذشته هستند ، اما این که در دوران معاصر فرهنگ ، تاریخ و تمدن گذشته بشری چگونه و به چه شکل به مخاطب دوران معاصر معرفی شود نیز قابل توجه است . آیا به صرف این که تنها تعدادی از اشیای کشف شده در کاوش های باستان شناسی در دل یک ساختمان و در ویترینی به مخاطب معرفی شود ، می توان به داشتن موزه و هنر و دانش موزه داری افتخار کرد ؟
امروزه آثار تاریخی بسیاری در ایران به عنوان بهشتی از اشیای تاریخی وجود دارد که بسیاری از مردم ایران و حتی جهان فرصت دیدن آنها را به دلیل فضاهای محدود موزه نداشته اند . شاید تنها بتوان گفت که در روز جهانی موزه آن هم به دلیل رایگان کردن موزه های سراسر کشور است که مردم اندک زمانی برای تماشای گذشته خود می گذراند.
این در حالی است که در اقصی نقاط جهان موزه ها مکانی فراموش شده یا ساکت نبوده و در برنامه های تفریحی ، اردویی ، تحقیقاتی و … فعالیت می کنند . به عنوان مثال با کرایه دادن موزه به مردم ، ارگان ها و مشاغل آزاد برای برگزاری مراسم و برنامه ها ، موزه ها در متن شهر و زندگی مردم حضور دارند .
کارشناسان معماری بر این باورند که یکی از دلایل عدم تمایل ایرانیان برای رفتن به مموزه طراحی ساختمان و طراحی داخلی بنای موزه های موجود در کشور است . آنها بر این باور هستند که ساختمان اغلب موزه های کشور برای موزه ساخته نشده و پیش از آنکه آن ساختمان تبدیل به موزه شود ، کاربری دیگری داشته است . در حالی که معماران معاصر معتقدند فضا و معماری موزه ها باید به گونه ای باشد که به حس جست و جوی نا شناخته ها و علاقه به تجربه غیر معمول مراجعه کنندگان به آن فضا پاسخ دهد .
معماری گزینه ای برای جذب گردشگر به سمت موزه ها
علیرضا قهاری معمار و رئیس انجمن مفاخر معماری ایران درباره معماری موزه ها می گوید : ( معماری موزه ها خود می تواند جاذبه ای گردشگری و فراخواندن مردم برای تماشای تاریخ کشور باشد . اما امروزه مشاهده می کنیم که تنها چند موزه در دنیا بوده که مردم همواره راغب به تماشای آن هستند و اکثر موزه های دنیا خالی از گردشگر است ) .
او معتقد است حتی گاه فضاها و معماری موزه ها به اندازه ای بد و نا مناسب است که پژوهشگران و مورخان نیز رغبتی به حضور در این موزه ها ندارند .
این معمار با بیان این که معماری یکی از گزینه های مناسب برای جذب گردشگر است ، می گوید : (در سال جاری شعار ایکوم عملکرد موزه ها برای جذب مخاطب است و به زعم من یکی از این کارکردها می تواند معماری تعریف شود .
موزه ها با الهام از معماری معاصر ساخته شوند
قهاری با انتقاد از این که در ایران مهد تاریخ و میراث است ، اما به اندازه شهرهایمان نیز موزه نداریم امروزه شاهد کمبود موزه برای نمایش آثار تاریخی هستیم و به زعم من با کمک گرفتن از معماران قطعا می توانیم شاهکارهایی را در این حوزه همانند آثارمان به دنیا معرفی معرفی کنیم .
رئیس انجمن مفاخر معماری ایران درباره ساخت موزه ها با الهام از معماری معاصر می گوید : قطعا اگر قرار است در هزاره جدید موزه ای ساخته شود باید با الهام از معماری گذشته باشد . الهام گیری از معماری معاصر در ساخت موزه و همچنین نمایش آثار تاریخی خود می تواند تلفیقی مناسب برای جذب گردشگر باشد .
حمیدرضا ناصرنصیر ، کارشناس معماری در این زمینه توضیح می دهد : ساختمان موزه بین انواع بناها و آثار مختلف معماری با توجه به آن معمار در طراحی اثر خود باید به فرهنگ ، تمدن گذشته و مفاهیم انتزاعی توجه داشته باشد ، مفهوم گرانترین پروژه معماری را با خود یدک می کشد که معنا و محتوای اصلی آن دغدغه طراح است . چرا که موزه ها مجموعه هایی برای ارتباط برقرار کردن مخاطب امروزی با دنیای گذشته است . موزه های ما علاوه بر آن که بسیار اندک و مهجور بوده اند بجز برخی موارد استثنایی نتوانسته اند با مخاطب ارتباط برقرار کنند .این در حالی است که موزه های دنیا در دوران معاصر فعالیت های خود را در خصوص نحوه ارتباط با مخاطب گسترده کرده اند .
موزه گالری صرف نیست
او با بیان این که موزه ها صرفا گالری هایی برای تماشای اشیا نبوده و در موزه های دنیا از تکنیک های مختلفی چون مولتی مدیا برای معرفی اشیا استفاده می شود ، می گوید : یک موزه نه تنها باید هماهنگ با اهداف ، کیفیت و نوع آثار نمایشی باشد بلکه باید با توجه به پاره ای از ملاحظات اقتصادی و اجتماعی طرح ریزی شود ، برای نمونه بی مناسبت نیست که در برآوردهای اولیه منابع مالی که می توان بر آن تکیه داشت روی طبیعت ساکنان محلی تمایل پیشرفت آنها طبق آمار و سهم هر گروهی که جذب هر یک از فعالیت های موزه ای شده اند ، حساب کرد . در حقیقت موه مشتمل بر امکانات بسیاری است و طراحی که ماموریت ساخت آن را بر عهده دارد قبل از همه برای خود علاوه بر ساخت ماهیت ویژه موزه ای باید عامل مکمل پیشرفت و اهدافی که می توان در رابطه با آن پیش بینی کرد را نیز مشخص کند .
به اعتقاد ناصرنصیر ، موزه یکی از اصلی ترین اعضای خانواده معماری در شهر بوده و نشان دهنده سمبل وحیات تاریخی شهروندان به حساب می آید . بنابراین معمار در طراحی بنا باید به تمامی جنبه ها توجه داشته باشد و سپس به کالبد معنا و مفهوم ببخشد . نکته ای که هم اکنون در ساختمان های موزه ای ایران دیده نمی شود و شاید بتوان گفت که موزه هنرهای معاصر و موزه سفال و آبگینه از این لحاظ بهترین نمونه های معماری ساختمان موزه ای هستند .
او نظر خود را درباره ساختمان موزه ملی که مهمترین موزه کشور به حساب می آید این گونه بیان می کند : طراحی ساختمان موزه ملی در دوره و زمان خود یک طراحی فوق العاده بوده و با توجه به آنکه ورودی موزه تمثیلی از طاق کسری است جلوه شهری خاصی دارد اما در دنیای معاصر دیگر چنین طراحی هایی با این شکل و شمایل معنا و مفهومی ندارد .
این کارشناس معماری با بیان اینکه سازمان میراث فرهنگی طراحی موزه های جدید منطقه ای را با معماری متفاوتی شروع کرده است . می گوید : (جنبش هنر پیشرو در خصوص ساخت موزه هایی با رویکرد جدید در دنیا به وجود آمده و ایران با توجه به میراث فرهنگی غنی خود باید در طراحی موزه های خود تجدید نظر کرده و از تبدیل ساختمان هایی که کاربری موزه ای ندارند به محلی برای نمایش آثار مکشوفه کاوش های باستان شناسی جلوگیری کند . )
موزه مکانی برای پیدا کردن هویت
شهریار قدیمی از اعضای انجمن مفاخر معماری نیز درباره معماری و طراحی موزه ها می گوید : ( موزه مکانی برای پیدا کردن هویت است اما تعداد موزه های استاندار کشور ما با وجود آن که یکی از کشورهای صاحب تاریخ و تمدن طولانی به حسای می آید کمتر از تعداد انگشتان یک دست است . به عنوان مثال موزه ملی کشور که از جمله موزه هایی است که مهمترین آثار تاریخی کشور در انبارهای آن نگهداری می شود و حتی گنجایش و ظرفیت آثار مکشوفه را نداشته چگونه می تواند هویت و تمدن گذشته را به نسل امروزی معرفی کند . همچنین معمار باید تغییرات در آینده را مورد توجه قرار دهد اگر معماری ک موزه ای را طراحی می کند برای سهولت تطابق طرحش با ابداعات پیشرفت ها و امکانات عملی و زیبایی جدید مجاز به اقدام باشد کا او معتبرتر و با دوام تر خواهد بود .
معماری موزه ، اشیاء را تحت الشعاع قرار ندهد
باید به این موضوع اشاره کرد که معماری موزه از دو بخش معماری داخلی و معماری خارجی تشکیل شده است . کارشناسان معتقدند در هر ۲ بخش ، معماری موزه نباید به گونهای باشد که مخاطب جذب معماری بنا شود .
روزنامه ایران
