به نام خدا
دویست و پنجاه و یکمین گفتمان هنر و معماری
عمارت و باغ اکبریه، یکی از بناهای تاریخی شهر بیرجند (مرکز استان خراسان جنوبی) است که از اواخر دوره زندیه و طی دوران قاجاریه توسط حشمت الدوله و سپس پسرش ابراهیم شوکت الملک ساخته شده است. این باغ در روستای اکبریه واقع بود که با گسترش بیرجند اکنون داخل شهر قرار دارد. باغ اکبریه در خرداد ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و سپس در نشست سی و پنجم یونسکو در سال ۲۰۱۱ میلادی (همراه با هشت باغ ایرانی دیگر) به عنوان میراث جهانی شناخته شد. پس از درگذشت ابراهیم خان شوکت الملک، پسر وی اسداله اعلم، وزیر دربار شاه، این بنا را وقف آستان قدس رضوی کرد و در سال ۱۳۷۱ ساختمان و باغ در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت.
باغ اکبریه (با وسعتی در حدود چهل و پنج هزار متر مربع) شامل چند قسمت است که قدیمی ترین آن عمارت دو طبقه حشمت الملک در منتهی الیه شرقی این باغ می باشد. دو بخش دیگر عبارتند از طبقه همکف که دارای دو دالان و راهرو نسبتاً طویل است و ارتباط میان سه بخش مهم مجموعه، یعنی باغ اصلی، باغ جنوبی و اصطبل را برقرار می کند و عمارت مرکزی با عملکرد تشریفات و پذیرایی از مهمانان که تقریباً به عنوان هسته مرکزی باغ به حساب می آید و از تزئینات و چشم انداز بسیار عالی برخوردار است. کوشک دارای تزئینات منبت، مشبک و نیز ارسی با شیشه های رنگی و گچبری ها با طرح های اسلیمی و هندسی می باشد. فرم معماری ساختمان، ایرانی با الهام از معماری روسی است که تلفیق آن با معماری دوران اسلامی، سبک مشخصی را نشان می دهد. بنا شامل تالار آینه و گنبد کلاه فرنگی است و چون به عنوان محل سکونت، پذیرایی و انجام امور دیوانی مورد استفاده قرار می گرفت، در لهجه محلی به (کلاته سرکار امیر) شهرت یافته بود.
باغ اکبریه همچون سایر باغ های ایرانی نمایانگر توان نهفته ی محیط، طبیعت و چگونگی استفاده از آن می باشد. خالق باغ با اتکا به دانش تجربی خود، فضائی را ایجاد کرده که باعث بقاء و پویائی بستر طبیعی شده است. وجود درختان بلند قامت کاج در دو طرف خیابان و نیز خیابان های منتهی به خیابان اصلی عمارت مرکزی بر زیبائی و طراوت باغ و نمای آن افزوده است. باغ جنوبی واقع در جبهه جنوبی و کوچکتر از باغ شمالی است. این باغ بوسیله فضاهائی چون فضاهای خدماتی، عمارت مرکزی و دیواره غربی اصطبل احاطه شده است. یکی از عناصر مهم باغ، استخر نسبتاً بزرگ با طرح مربع است که بخش عمده فضای باغ را به خود اختصاص داده است. استخر در وسط دارای سکوئی مربع شکل می باشد. باغ در زمین شیبدار ایجاد شده و در طراحی آن از خطوط مستقیم استفاده شده است. یک جوی دائم اصلی و چند جوی فرعی مسیر آب را در آن بوجود می آورد. حد فاصلی میان عمارت و باغ وجود ندارد و بیشترین قسمت باغ به کاشت درختان میوه و گیاهان داروئی و زینتی اختصاص یافته است.
در دویست و پنجاه و یکمین گفتمان هنر و معماری که به سومین نشست “با یونسکو در گذر باغ ایرانی” برای معرفی باغ های ایرانی در فهرست میراث جهانی اختصاص دارد، آقایان مهندس یزدان هوشور، دکتر آرش شریفی، دکتر علی طاهری و مهندس ابوالحسن میرعمادی سخن خواهند گفت که با نمایش فیلم همراه است. دبیر پنل گفتگو خانم مهندس انوشه منصوری هستند.
زمان: چهارشنبه ۲۹ شهریور ماه ۱۳۹۶ از ساعت ۱۶ الی ۱۸
مکان: موزه هنرهای دینی امام علی (ع) خیابان ولیعصر (عج) – بالاتر از ظفر – بلوار اسفندیار – شماره ۳۵
