به نام خدا
سیصد و بیست و یکمین گفتمان هنر و معماری
شاهسون ها
اردبیل، استان سال ۱۳۹۸
نشست سوم
شاهسون ها، نام تعدادی گروه ایلی از مردم ایران است که در بخش هائی از شمال غرب ایران به ویژه دشت مغان، ارومیه، اردبیل و نواحی خرقان و خمسه واقع در میان زنجان و تهران به سر می برند. شواهد موجود بیانگر آن است که اگر نه همه، دست کم تعدادی از این گروه ها از دشت مغان به خرقان و خمسه کوچیده اند.
با وجود اسناد فراوانی که راجع به تاریخ شاهسون ها وجود دارد، منشاء پیدایش این ایل هنوز شناخته شده نیست. گمان می رود ایل شاهسون، مجموعه ای از قبایلی باشند که بین قرن شانزدهم و هیجدهم میلادی به صورت اتحادیه ای گرد هم آمده اند. در اواخر قرن شانزدهم پس از این که بیشتر تیره های سنی و شیعه خود را از زیر سلطه امپراطوری عثمانی نجات بخشیده و به ایران پناهنده شدند، با موافقت شاه عباس گروهی از این قبایل در دشت مغان (مرکز ایل شاهسون امروزی) جایگزین شدند و شاه به آنان نام شاهسون (طرفداران شاه) داد و از این دوره، ایل شاهسون با ورود طوایف (آناتولیائی) گسترش یافت. بعدها شاهسون ها به شعبات گوناگون از جمله، شاهسون های آذربایجان (شاهسون های اردبیل و شاهسون های مشکین شهر) – شاهسون های خرقان، خمسه، استان مرکزی، قم و تهران – ایل بزرگ شاهسون بغدادی (که در زمان نادرشاه از مناطق شمالی عراق به خراسان کوچ داده شدند و سپس به حاشیه زاینده رود و شیراز رفتند) – ایل بزرگ شاهسون اینانلو (که بخش عظیم آن از شیراز به استان مرکزی، قزوین و بخش های شمالی اراک کوچانده شدند) تقسیم گردیدند.
در دوران معاصر، طوایف شاهسون که در اواخر دوره قاجاریه مستقل از دولت بسر می بردند، بین سال های ۱۳۰۰ ه.ش تا ۱۳۱۰ ه.ش توسط حکومت مرکزی، خلع سلاح و به صورت اجباری یکجانشین شدند، با توجه به اینکه هدف رضاشاه ایجاد حکومت قوی در مرکز بود، قانون معروف به (تخته قاپو) در سال های ۱۳۱۲ – ۱۳۱۳ به مورد اجرا گذاشته شد و عشایر وادار شدند که کانون های استقرار خود را برچیده و سکونتگاه های دائمی برای خود ایجاد کنند. پس از شهریور ۱۳۲۰ عشایر دوباره کوچ را آغاز کردند و اتحادیه ایل، به صورت نامتمرکز احیا شد. در دهه ۱۳۴۰ خلع برخی روسا و اجرای اصلاحات ارضی، ایل شاهسون را از مبانی اقتصادی و سیاسی اش محروم ساخت. پس از انقلاب اسلامی، شاهسون ها نیز همچون دیگر ایلات ایرانی مجدداً به کوچ روی آوردند.
در سیصد و بیست و یکمین گفتمان هنر و معماری که به مناسبت معرفی استان اردبیل (استان سال ۱۳۹۸) به مباحثی پیرامون ایل شاهسون اختصاص دارد، آقایان میرنبی عزیززاده، علی جدید مغانلو و بهنام صادق مغانلو سخن خواهند گفت که با نمایش فیلم همراه است. دبیر پنل گفتگو آقای مجتبی معروف خانی هستند.
زمان: چهارشنبه ۲۹ خرداد ۱۳۹۸ از ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰
مکان: موزه هنرهای دینی امام علی (ع) خیابان ولیعصر (عج) – بالاتر از ظفر – بلوار اسفندیار – شماره ۳۵
