به نام خدا
سیصد و بیست و پنجمین گفتمان هنر و معماری
میراث جهانی شیخ صفی الدین اردبیلی
(اردبیل، استان سال ۱۳۹۸)
چهارمین نشست
مجموعه خانقاهی و آرامگاهی شیخ صفی الدین اردبیلی (جدُ سلاطین صفوی) یکی از مکان های تاریخی شهر اردبیل در شمال باختری ایران و از آثار ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو (ثبت شده در سی و چهارمین اجلاس سال ۲۰۱۰) است. علاوه بر آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی، مقبره های شاه اسماعیل اول (نخستین پادشاه صفویه) و مادر شاه اسماعیل (دختر اوزون حسن آق قویونلو) و نیز برخی از مشایخ و صاحب منصبان دوران صفوی و نیز شهیدان ایرانی جنگ چالداران در این محل قرار دارد. شروع ایجاد بنا در سال ۷۳۵ ه.ق به دست صدرالدین موسی فرزند شیخ صفی الدین می باشد، بعد از وی به ویژه در دوره شاه عباس اول برای تکمیل و تزئین آن، کارهای فراوانی صورت گرفت. یکی از موارد منحصر به فرد مجموعه آن است که بقعه، حاوی ده ها اثر بدیع در مضامین مختلف رشته های هنری است که از آن جمله می توان به عالی ترین نوع کاشی کاری معرق و مقرنس و گچ بری کتیبه های زیبا و نفیس و خط خطاطان بزرگ دوره صفوی، منبت های ارزنده، نقره کاری، تذهیب و طلاکاری، نقاشی و تنگ بری و غیره اشاره کرد. در جریان جنگ های ایران و روسیه در دوره قاجار و سقوط اردبیل، نسخ خطی کتابخانه شیخ صفی الدین اردبیلی توسط روس ها به غارت رفت که هم اکنون در موزه سن پترزبورگ در روسیه نگهداری می شوند.
اهمیت مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی، افزون بر رسمیت مذهب شیعه و تثبیت و گسترش عرفان صفوی، نقش موثری است که در بازتاب مناظر متنوع هنر اسلامی و تعالی سبک های معماری ایران داشته است. آراء بیشتر محققان بیانگر انتساب ساماندهی و انسجام حجم زیاد فضاهای معماری و گسترش آن ها به شهریاران صفوی است ولی شواهد باستانشناختی و اسناد تاریخی خلاف آن چیزی است که به آن تاکید می شود. بازخوانی فلسفه ی شکل گیری معماری و تداوم و توسعه و تحدید چهارصد ساله مجموعه از طریق بازنگری تحولات معماری و بررسی الحاقات آن و توسعه فضاهای مختلف و روند شکوفائی و افول، نقش مهم در برآیند تحقیق داشته است.
تغییرات حاصل از توسعه ی نامتقارن و بی تناسب شهری هفت دهه ی گذشته در عرصه و احاریم این شاهکار عظیم معماری، نشانگر مداخله غیرتخصصی آن است. این موضوع زمانی برجسته تر می شود که توسعه منسجم و الحاقات معنی دار آن را در عصر شیخ صفی الدین اردبیلی و نوادگان او و روزگار شهریاران صفوی با توسعه آن در دو دهه گذشته مقایسه کنیم.
در سیصد و بیست و پنجمین گفتمان هنر و معماری که به مناسبت معرفی استان اردبیل (استان سال ۱۳۹۸) به مجموعه خانقاهی و آرامگاهی شیخ صفی الدین اردبیلی اختصاص دارد، آقایان موسی رجبی اصل، رحمان شاه محمد اردبیلی و دکتر حسن یوسفی سخن خواهند گفت که با نمایش فیلم همراه است. دبیر پنل گفتگو آقای مهندس پرویز طلائی هستند.
زمان: چهارشنبه ۲۶ تیر ۱۳۹۸ از ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰
مکان: موزه هنرهای دینی امام علی (ع) خیابان ولیعصر (عج) – بالاتر از ظفر – بلوار اسفندیار – شماره ۳۵
