مدت ۵ سال است که انجمن مفاخر معماری ایران، برنامه ای کلان را در حوزه ی ایرانشناسی و شناخت تاریخ، فرهنگ، هنرو معماری استان های مختلف سرزمین ایران آغاز کرده است. پس از استان های سمنان ، مرکزی ، اصفهان و زنجان، نوبت به استان همدان رسید. پس از نامگذاری استان سال ۹۰ در سال گذشته، از فروردین ماه امسال، در خلال سلسه جلسات هفتگی انجمن، در هر ماه یک جلسه به استان همدان اختصاص یافته است.
به همین منظور، در ادامه، به بررسی سخنان اساتید در سلسه جلسات هم اندیشی با موضوع همدان می پردازیم.
مهندس سید علیرضا قهاری :
متاسفانه استان همدان که شاید اولین پایتخت یک حکومت منسجم در ایران بوده است ، کمتر مورد توجه قرار گرفته است
همدان در دامنه کوه الوند واقع شده است . در طول تاریخ قله الوند شاهد بسیاری از حوادث تاریخی در قدیمی ترین مرکز تاریخی ایران یعنی همدان بوده است . شناخت همدان خود بهانه ای برای ایرانشناسی است . ما فکر کردیم اگر شناسایی ایران را به اینصورت انجام دهیم که هر سال را به یک استان تخصیص دهیم موفق تر هستیم . به همین دلیل هم امسال (یعنی سال پنجم ) به استان همدان تخصیص پیدا کرد، استان همدان مانند سایر استانهای دیگر موجود ناشناخته ای است . ما آنقدر دچار روزمرگی شده ایم که سعی ای در شناخت استانها نمی کنیم . اما واقعا موطن آدم جزء مسائل روزمره اش نیست ؟ یعنی اگر در یک سرزمینی زندگی می کنیم برایمان مهم نیست کجا زندگی می کنیم . شاید در حال حاضردر تهران زندگی می کنیم و در همدان نیستیم ، اما از تهران چه میزان اطلاعات داریم ؟ از گذشته ، حال یا آینده تهران . به همین تناسب نیز به استان همدان که شاید اولین پایتخت یک حکومت منسجم در ایران بوده است ، کمتر کسی به آن توجه می کند ، حتی خود همدانی ها . ما در هر گوشه این کشور که زندگی کنیم باید از سرزمین خود آگاه باشیم .
مقوله ای که در کشور ما مظلوم واقع شده است در واقع ایرانشناسی است . چند نفر از ما راجع به دور و برمان اطلاعات کافی داریم ؟ برای گرفتن هر تصمیمی شما باید اطلاعات کامل را داشته باشید . اگر ما راجع به کشورمان و همدانی ها راجع به همدان و ملایری ها و غیره اطلاع نداشته باشیم ، اظهار نظرهایمان سطحی می باشد. بنابراین ما باید در مورد کشور خود مطالعاتمان را بالا ببریم . ما با کمبودهایی مانند وجود حتی یک فیلم برای نمایش از استانهایی که می خواهیم معرفی کنیم مواجه هستیم . کار سختی نیست فقط می خواهیم در طول یک سال بدانیم چقدر دانش از همدان داریم ؟
مهندس نادر ناصرالمعمار:
مهمترین اشکال این است که دستگاههای دولتی اقدام به فرهنگسازی نکرده اند
وقتی ما می گوییم همدان، برداشت همگان فقط شهر همدان است . اما همدان یک استان است . نقاط عطفی در همدان است و آثار و کتب زیادی در مورد همدان نوشته شده است .و اما در مورد فیلم نیز شاید برخی از افراد کارهایی پژوهشی ارائه داده باشند ولی کار منظمی از یک دستگاه فرهنگی واقعا من هم ندیدم . و یا شاید من از آن مطلع نیستم . اگر به دنبال این باشیم که چرا این اتفاق افتاده است ، این طبیعی است که در دستور کار دستگاههای فرهنگی برنامه هایی گنجانده شده است که آنها موظف به اعمال آنها هستند . شخص خاصی برای معرفی استان همدان تعیین نشده است که بیاید و استان همدان را معرفی نماید و جایی به نام اتاق معرفی نیز وجود ندارد . تمام امورات و مسائل فرهنگی قائمه به اشخاص است یعنی تبدیل به یک فرهنگ نمی شود . اما مهمترین اشکال این است که دستگاههای دولتی اقدام به فرهنگسازی نکرده اند .
ما نیز برای شناساندن یک مکان ابتدا باید به شناسایی کالبدی آن بپردازیم ، به عنوان مثال (گنجنامه ) . ما تفکر کافی و برنامه های لازم را داریم ولی متاسفانه از شرایط لازم برخوردار نیستیم . به نظر من اگر بشود با یک مکانیزمی این اقدام انجمن مفاخر را دنبال کرد ، که پایدار باشد وبتوانیم از آن استفاده کنیم بهتر است . به عنوان مثال: از سرنخهای موجود در آن استانها ، و آنها را به یکدیگر اتصال دهیم .
به نظر من شاید بهتر است خیلی زود آنرا گسترده کنیم و حتی یکسال هم برای آن فرصت نگذاریم . ما حتما قادر خواهیم بود که راه حل و برنامه های خود را ارائه دهیم .
مهندس محسن شهیدی :
در شرایط فعلی، مقولات فرهنگی، سوبسیدی هستند ، یعنی شما باید برای تحقیق هزینه نمایید.
به نظر من علت مهجور ماندن مقوله ی ایرانشناسی عمدتا تعریف و جایگاه تاثیری است که از ایرانشناسی در فرهنگ ما وجود دارد .کمتر از یک ماه از درگذشت بزرگترین ایرانشناس ما دکتر افشار می گذرد . شخصیت ایشان و سیر تحقیق و تکوین هویت دانشگاهی ایشان مدلی بسیار روشن ، البته نه چندان امیدوار کننده از وضعیت ایرانشناسی در کشور ماست . اشکال اصلی غیر فعال بودن رویکرد نسبت به ایرانشناسی است .
دانشگاه به اقتضای مباحث و طرح مسایلش استناد به مدارک و مستندات قطعی و به اتفاق نظر مراجع و اشخاص معتبر در هر زمینه تخصصی است. اما اثر سوئی که بر روی این موضوعات می گذارد این است که در واقع یک فضای ذهنی مجازی به صورت کنکاش در متون و اسناد و مدارک تاریخی غلبه پیدا می کند .
و اما در ارتباط با سخن جناب مهندس قهاری یعنی ترسیم وضعیت آینده شهرها و یا کشورمان و به هر حال نگرش ، نگرشی تاریخی به معنای راکت و ساکن مطلب است . این چیزی است که من به عنوان علت اصلی در عدم استقبال از مقوله ایرانشناسی به ذهنم می رسد . چرا که اگر از این چهارچوب بخواهد تخطی و تخلف صورت گیرد اولا اغتشاش به وجود می آید و مرجعیت و احدی نخواهد بود که صحبت ادعاها را تایید و یا تکذیب نماید و ثانیا در شرایط فعلی مقولات فرهنگی سوبسیدی هستند ، یعنی شما باید برای تحقیق هزینه نمایید.
مهندس سیروس بلورچی :
در بسیاری از کشورها، به میراث فرهنگی به چشم هزینه و فایده نگریسته می شود و بخشی از هزینه درآمد توریسم صرف وقت برای مقالات ، کاوشها و … می شود
کتابی چند سال پیش درباره آثار میراث فرهنگی مطالعه می کردم از شخصی که بیشتر کاوشهایش را در مصر و ترکیه انجام داده بود و ایشان در کتاب خود اعتقاد دارند که حدود ۱۰ الی ۱۲ درصد از فرهنگ و تمدن قدیم دنیا که هنوز در خاک نهفته است ،هنوز کشف نشده است.
اما اشاره ای به بحث مظلومیت ایرانشناسی می کنم : به نظر می رسد که این موضوع به میزان زیادی در دنیا وجود دارد ، اما با توجه به تاریخ و گذشته کشورها بستگی به قدمت آنها دارد . در جاهایی که از قدمت کمتری برخوردار هستند بیشتر به این امر اهمیت داده می شود . زیرا سعی بر آن دارند که تاریخ خود را بسازند . و روی این موضوع سرمایه گذاری کرده و وقت صرف می کنند . از زمانی که قرار بود روی موضوع ایرانشناسی کار شود در واقع احساس عقب ماندن از دنیا و غرب اصولا جوانان و تحصیلکردگان ما را آزار داد . به آن سمت رفتیم و خودمان را فراموش کرده و وقتمان را از دست دادیم .
و مطلب دیگر نیز باز می گردد به هزینه و فایده موضوع ، واقعا در دیگر کشورها که به این نکات توجه بیشتری می شود به میراث فرهنگی به چشم هزینه و فایده نگریسته می شود . و واقعا بخشی از هزینه درآمد توریسم صرف وقت برای مقالات ، کاوشها و … می شود . صرفا علاقه مندی خیلی جوابگو نیست .باید روی این موضوع برنامه ریزی گردد. و اما در مورد NGO ها که خیلی می توانند در مسائلی از این قبیل کارساز باشد.
مهندس یزدان هوشور :
همدان، ششمین شهر تاریخی و فرهنگی ایران است
همدان کجاست ؟ در غرب ایران واقع شده است و یک میلیون و هفتصد هزار نفر جمعیت دارد . یازدهمین شهر بزرگ ایران است . ششمین شهر تاریخی و فرهنگی ایران است . شهرهای تابع آن ملایر ، همدان ، تویسرکان ، نهاوند ، اسد آباد ، رزن ، کبودرآهنگ ، بهار ، رجین ، صالح آباد ، گل تپه ، جوکان ، زرددشت، لاله جین ، فامنی و… است . زبان آنها زبان فارسی است . البته اصولا زبان غرب ایران زبان پهلویست که در بر گیرنده لهجه های مختلف است . به دلیل حمله ترکان عثمانی روستاهای شمال و شما ل شرقی استان همدان به زبان ترکی صحبت می کنند و تمام روستاهای غرب همدان کردی صحبت می کنند و روستاهای جنوب همدان لری و لکی صحبت می کنند.
سخن آخر:
موضوع، فقط شناخت گذشته یک منطقه نیست . ما بیشتر راجع به آینده نیز صحبت می کنیم ، آیا مثلا ما می دانیم همدان در ۵۰ سال آینده چه نقشی خواهد داشت ؟ آیا برای ما مهم است ؟ ما نیاز به برنامه ریزی های بلند مدت و با درایت داریم.
