برای تماشای ساختمان های رنگارنگ سربه آسمان ساییده با پنجره های عجیب و غریب، سرمان را رو به آسمان بلند نمی کردیم و در هر خانه ای که باز می شد، با کنجکاوی سرک نمی کشیدیم تا ببینیم پشت این دیوارهای سفید براق چه می گذرد، ساختمانها در شهر اصفهان یکی از پس دیگری از دل زمین می روید و هر کدام از آنها با شکل و شمایلی متفاوت برای یکدیگر رخ نمایی می کند. گویی قرار است نصف جهان از شر ساختمانهای بلند و سربه فلک کشیده خلاص شود.
سرمان را که می گردانیم شاهد ساخت انواع ساختمانهایی با معماری هایی هستیم که نه مصداق معماری سنتی است و نه مصداق معماری مدرن. به تعبیر بسیاری از معماران و شهرسازان شهر بلوشو و ماکتی از انواع معماریهاست که هیچ هویت خاصی ندارد و اگر این ادامه پیدا کند، پیشینه غنی معماری ایرانی که همواره زبانزد دنیا بوده است، زیر سوال می رود.
احوال این روزهای نما و منظر شهری اصفهان به مانند بیماری است که در کما فرو رفته است و هیچ پزشکی نمی تواند برای آن کاری انجام دهد. همه در انتظار یک “معجزه” هستند تا شاید هویت به معماری ساختمان های اصفهان بازگردد.
سرمایه تصمیم می گیرد، نه هنرمندان
مهندس رضا قهاری، رئیس انجمن مفاخر معماری ایران، معتقد است نماهای شهری که شکل شهرها را مشخص می کند، باید تابعی از فرهنگ، اقتصاد و وضعیت خاص اجتماعی آن شهرها در زمان مشخص باشد.
به عنوان مثال وقتی نماهای شهری قرون وسطی را نگاه می کنیم، می بینیم شهرهایی که در دوران طلایی حکومت ها ساخته شدند، می توانند بیانگر رشد و شکوفایی مردم آن شهرها باشند.
درحقیقت از طریق نمای شهری، می توان به مفاهیم جامعه شناسی و مردم شناسی پی برد.
در ایران هم در دوران های مختلف، شکل شهرها بیانگر همین مساله بوده و وضعیت اقتصادی مردم و حکام، روی سیمای شهر تاثیر می گذاشته است.
حالا این سوال برای ما مطرح می شود که آیا آنچه امروز در شهرهای ما از نظر معماری اتفاق می افتد نیز نشانگر هویت زمان ماست؟
مهندس قهاری در این رابطه می گوید: شکل شهرهای این دوره نیز هویت فعلی ما را نشان می دهد.
و البته توضیح می دهد که منظور از هویت، گذشته مانیست. بلکه به این معناست که هویت هنرمندان و سرمایه گذاران ما تابعی از وضعیت فعلی جامعه است و این هویت واقعی ما نیست.
درواقع از آنجایی که ما فاقد تمدن معماری نیستیم، اگر امروز از اوضاع کنونی معماری شهرهایمان ناراضی شده ایم، پس باید دانست که یک جای کار اشکال دارد.
رئیس انجمن مفاخر معماری ایران می گوید: این جریان سرمایه است که ما را به جهتی خاص هدایت می کند و سرمایه ای که پشتوانه فرهنگی نداشته باشد، نتیجه اش الگوبرداری از شهرهای دیگر می شود.
به گفته این هنرمند معمار، اگر ما به گذشته فرهنگ غنی خودمان برگردیم، در آن عناصری هست که می تواند پشتوانه محکم و خوبی برای ساخته های امروزمان باشد. ما گذشته پرافتخاری داریم که حتی جهان به آن افتخار می کند. با این حال، نما و معماری خود را از کشورهای پیشرفته، عاریت می گیریم.
صحبت های مهندس قهاری ما را به این فکر می اندازد که آیا باید به گذشته برگردیم و ساختمان هایی چون آثار معماری گذشته خلق کنیم؟
در جواب این پرسش، مهندس می گوید: شاید بهترین طرح های معماری مساجد امروز، به پای مسجد امام در اصفهان نرسد. چرا که اینگونه اماکن با هنر آن روز، شاهکار بوده اند. ولی این بدان معنا نیست که در دوران معاصر، از آن روزگار، شبیه سازی کنیم.
به یقین نباید تقلید کنیم، چه تقلید از معماری گذشته باشد و چه از معماری بیگانه.
نمای ساختمانها بحران زده است
رییس کمیسیون عمران و توسعه شورای اسلامی شهر اصفهان با انتقاد از بی سروسامانی نمای ساختمان ها و آشفتگی بصری منظر شهری می گوید: منظر و نمای شهری اصفهان حدود ۳۰ سال است که بحران زده است و برای بهبود منظر و نمای شهری باید همین میزان زمان منتظر ماند اما آنچه مهم است می بایست از ایجاد آشفتگی در نمای ساختمان های جدید جلوگیری کرد. :
مصطفی بهبهانی با اشاره به ابلاغ دستور العمل ضوابط اجرایی نما و سیمای شهری به منظور ساماندهی و ارتقاء کیفی سیما و منظر شهری و نمای ساختمان ها و در راستای حفظ و تقویت هویت و اصالت شهرسازی می افزاید: این دستورا لعمل به تصویب کمیسیون ماده پنج رسیده و از ضوابط طرح تفصیلی جدید به شمار می رود لذا اگر تخلفی در این زمینه صورت گیرد براساس کمیسیون ماده ۱۰۰ حکم تخریب صادر می شود.
وی با بیان این که طبق قانون، استفاده از شیشه به طور پیوسته ممنوع و استفاده ناپیوسته از آن نیز شرایط خاصی دارد که باید به تایید شهرداری برسد ادامه می دهد:بر اساس مصوبه شورای شهر، ساختمان هایی که تمام نمای آن ها از شیشه استفاده شده، باید جریمه بپردازند .
وی با تاکید بر این که با بخشنامه ای که به مناطق ارسال شده صدور پروانه نما، ملزم به داشتن طراحی نمای ساختمان است، تصریح می کند: بر این اساس پس از این که نقشه ساختمان با نقشه نمای ساختمان تطبیق داده و تایید شد، پایان کار صادر می شود.
رییس کمیسیون توسعه و عمران شورای اسلامی شهر اصفهان ضمن هشدار به مالکانی که در حال ساختن ساختمان هایی با نماهای شیشه ای در کل نمای ساختمان هستند می گوید: بر اساس مصوبه شورای اسلامی شهر ساختمان هایی که با نمای شیشه ای کامل باشند به دلیل تحمیل هزینه هایی گزاف به شهر و هدر رفتن انرژی مشمول پرداخت جریمه خواهند شد. حال و وضعیت نماهای شهری به اندازه ای وخیم است که داد همه مسوولان در حوزه های مختلف شهری درآمده است و بارها و بارها اعضای شورای شهر به این موضوع اعتراض داشته و خواهان ساماندهی نمای ساختمان ها شده اند.
هویت شهر را نجات دهید
رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان از جمله این افراد است که بارها در صحن علنی شورا به این موضوع اشاره کرده و گفته است: شهرداری باید برای ساماندهی نماهای شهری در اصفهان اقدام کند. این نابسامانی ها در همه جای شهردیده می شود و خود تبدیل به معضلی بزرگ برای شهر شده است. او گفته بود که نمی شود هر کس هرجایی که می خواهد چیزی نصب کند و نمای شهری را بهم بریزد، باید قانون در این باره با جدیت اجرا شود.
در این شرایط بود که معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان دستور ویژه ای مبنی بر ساماندهی نمای شهری ساختمان ها را به مناطق ۱۴ گانه شهر سال گذشته داد تا شاید روزنه های امید برای این بیمار در کما رفته ایجاد شود. و به نحوی هویت شهر تاریخی اصفهان را نجانت دهند. نمای ساختمان با توجه به اینکه جزو الزامات عمومی ساختمان به حساب می آید، طراحی و ساخت آن باید تحت ضوابط و مقررات واحد انجام بگیرد. بر همین اساس نیز شهرداری به تمام شهرداری های مناطق اعلام کرد که در صورت عدم تطابق نمای ساختمان های درحال ساخت با آنچه در دستورالعمل آمده، پایان کار صادر نخواهد کرد.
دغدغه ساماندهی نمای ساختمان ها
دستورالعمل طراحی و اجرای نمای ساختمان ها ۱۵ الزام را برای سازنده تعریف کرده که چنانچه هر کدام از آنها رعایت نشوند، ساختمان نیمه تمام خواهد ماند. در این دستورالعمل علاوه بر الزامات، توصیه هایی هم برای اجرای بهتر نما در نظر گرفته شده است. گویا این دستور هم چندان کارساز نیست چرا باید ۳۰ سال منتظر بود تا شاهد کاهش اغتشاشات بسیار زیاد در نمای ساختمان های باشیم .
معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان چندی پیش در توضیح اجرای این طرح گفته بود:ساماندهی نمای ساختمانها به عنوان یکی از دغدغه های شهرداری است، اما سلیقه ای بودن در اجرای نماها موجب می شود تا یکپارچگی در این زمینه وجود نداشته باشد و امیدواریم با اجرای دستورالعمل طرح “نما” بتوانیم شهروندان را نسبت به این موضوع حساس کنیم.
به گفته او چنانچه فرهنگسازی لازم در زمینه نما صورت نگیرد، نمی توان به طور جدی موضوع نما را وارد فرآیند صدور پروانه و ساخت و سازکرد، زیرا این موضوع درحال حاضر بیشتر جنبه های سلیقه ای پیداکرده و حال آنکه وجوه کاملا فنی و زیباشناسی برآن حاکم است.
بر اساس رعایت ضوابط اجرایی نما و سیمای شهری از زمان تصویب و ابلاغ برای کلیه ساختمان های شهر اصفهان، الزامی است ، در واقع براساس صدور پروانه ساختمان، گواهی عدم خلاف و پایان کار منوط به رعایت و اجرای این ضوابط می باشد.
در این خصوص مالکین و مهندسین طراح معمار ملزم به ارائه طرح نمای ساختمان در مقیاس ۵۰/۱ با جزئیات رنگ، جنس و نوع مصالح با جزئیات اجرایی لازم به شهرداری قبل از صدور پروانه ساختمان و یا حداکثر قبل از اجرای سقف اول ساختمان و اخذ مجوزهای لازم از شهرداری می باشند.
مهندسین ناظر نیز ملزم به نظارت بر اجرای نمای ساختمان بر اساس طرح نمای مصوب بوده و شهرداری بر حسن اجرای این ضوابط نظارت عالیه خواهد داشت، بر اساس ضوابط اجرایی نما و سیمای شهری، رنگ های کرم و بژ به عنوان رنگ زمینه و غالب شهر اصفهان برای بدنه و نمای ساختمان ها و رنگ های سفید، قهوه ای روشن، آبی فیروزه ای، لاجوردی، اخرایی و گل بهی، به عنوان رنگ های مکمل و برای تنوع در نما و بدنه ساختمان، پیش بینی شده و متقابلا استفاده از رنگ های تیره و سیاه و نامتعارف با معماری اقلیم شهر اصفهان ممنوع شده است.
آیا می شودنمای شهر را نجات داد
اما آیا می شود در این ساخت و ساز پر شتاب ساختمانها به این روش عجیب، نمای شهر اصفهان را تحت قانونی سامان داد تا پس ازاین شاهد تولد ساختمانی با نمایی چون سفینه های فضایی در میان بافت های قدیم و حتی بافت های ساده تر شهر نباشیم و آیا بر این شهر با این نمای نازیبا که هر روز نشانه ای ازنشانه های هویت زیبا و منسجم کهن خود را ازدست می دهد می توان عنوان پایتخت فرهنگ و تمدن ایران اسلامی داد؟
