جشن «سده» که در ۱۰ بهمن‌ماه برپا می‌شود، کهن‌ترین جشن ایران‌زمین، و چه بسا، کهن‌ترین جشن جهان است.
بنا بر شاهنامه، جشن سده یادگار هوشنگ‌شاهِ پیشدادی است.
روزی که هوشنگ با همراهانش برای شکار به کوهستان رفته بود نگاهش به مار دراز سیاهی افتاد.
سنگی به سوی مار پرتاب کرد. سنگ به مار نخورد، ولی به سنگی بزرگ خورد و از برخورد این دو سنگ اخگری پدید آمد که بوته‌ی خشک کنار آن دو سنگ را به آتش کشید و بدین‌سان، برای نخستین بار، آتش به دستِ مردم پدید آمد.
از دیدگاه مهرداد بهار «سده» جشن چله خورشید است.
یعنی در جشن سده، چهلمین روز پس از شب چله (شب تولد خورشید یا یلدا) را جشن می‌گرفتند و آتش برپا می‌کردند.
