در نشست تخصصی مطرح شد؛ سرمایه‌گذاران و گردشگران اکوتوریسم سرگردان هستند
اکوتوریسم زمانی به پایداری می‌رسد که در آن مولفههای مختلفی در نظر گرفته شده باشد که یکی از آنها محیطزیست و دیگری انتفاع جامعه بومی و محلی حاشیه یک عرصه طبیعی مثل تالاب است. بررسی کامل پیش‌‌‌‌‌‌نیازهای اکوتوریسم، موانع پیش رو و پیشنهادهایی برای توسعه این شاخه از گردشگری در ایران موضوع نشست «گردشگری پایدار و اجتماع‌محور در تالاب‌ها با تاکید بر تالاب میانکاله: ملاحظات اجتماعی و زیست محیطی» بود که توسط انجمن علمی دانشجویی پژوهشکده علوم محیطی و کانون محیطزیست دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.
در این نشست بهار بیشمی، عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، با اشاره به اینکه میانکاله یکی از ذخایر زیست‌کره ایران است که در یونسکو ثبت شده عنوان کرد: چنانچه بخواهیم توضیحی ساده از توسعه پایدار داشته باشیم، در این شکل از توسعه باید منابعی را که اکنون در اختیار داریم در شکل حداقلی به همین شکل به نسل آینده منتقل کنیم و چنانچه می‌توانیم آنها را بهبود بخشیم. او با اشاره به اینکه در بحث‌‌‌های توسعه پایدار در موضوع گردشگری ۱۷ هدف دنبال می‌شود، اضافه کرد: یکی از این اهداف ریشه‌‌‌کن کردن فقر است. اینکه ما چطور از محصولات یک منطقه استفاده کنیم که جامعه میزبان توانمند شود و بهرهبرداری از منابع و محصولات اطرافش به فقر منجر نشده بلکه به توان‌افزایی برسد.
این عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری بهره‌‌‌گیری از دانش بومی را بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت: مردم محلی به واسطه زندگی در یک منطقه، می‌‌‌دانند چطور از منابع استفاده کنند که این بهرهبرداری پایدار باشد. از این رو می‌توان دانش بومی را به عنوان یکی از مولفههای مدیریت در اکوتوریسم به کار گرفت.
تضمین زندگی سالم و سلامت، آموزش باکیفیت و توسعه منابع انسانی از دیگر مواردی بودند که بیشمی آنها را در موضوع توسعه پایدار مهم دانست و اضافه کرد: برابری و عدالت جنسیتی نیز در این مقوله بسیار مهم است. در موضوع گردشگری پایدار باید شرایط به گونه‌‌‌ای باشد که زنان جایگاه خود را داشته باشند و توسعه توریسم به بهره‌‌‌کشی و بیگاری کشیدن از کودکان منجر نشود. این موضوع آنچنان مهم است که برخی از مقاصد در تبلیغ کار خود از این مولفه به عنوان یکی از مزایای مقصد گردشگری استفاده می‌کنند.
او در ادامه به اقامتگاه‌‌‌های بوم‌گردی به عنوان یکی از گزینه‌‌‌های اقامت گردشگران اشاره کرد که در آنها زنان حضور پررنگی دارند و گفت: در اغلب اقامتگاه‌‌‌های بوم‌گردی، زنان موتور محرکه هستند، هر چند که مردان نیز در کنار آنها حضور دارند. در اغلب جلساتی که در موضوع اقامتگاه‌ها برگزار می‌شود زنان را می‌‌‌بینیم که به عنوان مدیران این مجموعه حضور پیدا کرده و می‌‌‌دانند چطور درآمدشان را به بهترین شکل در خانواده هزینه کنند. این عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری از گردشگری سبز به عنوان شعار روز جهانی گردشگری نام برد و افزود: گردشگری سبز به این معناست که در سرمایه‌گذاری و بهرهبرداری باید مولفههای محیط‌زیستی رعایت شود و ما امیدواریم اکوتوریسم در میانکاله نیز به سمت این شیوه از گردشگری میل پیدا کند.
او همچنین با تاکید بر گردشگری جامعه‌محور گفت: این شیوه از گردشگری به عدالت اقتصادی نزدیک بوده و باعث رشد اقتصادی جامعه میزبان و در نهایت حفاظت از مناطق محیطزیست می‌شود. بیشمی در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع گردشگری مسوولانه پرداخت و بیان کرد: در این شیوه از گردشگری، توریستها پیش از ورود به جامعه میزبان با کدهای اخلاقی آن جامعه آشنا هستند و می‌‌‌دانند چطور سفرشان را انجام دهند که کمترین اثر را بر فرهنگ و طبیعت مقصد بگذارند.
او همچنین خواستار تعامل سازمان‌های مرتبط با گردشگری شد و گفت: متاسفانه در بسیاری از جلسات شاهد بحث‌‌‌های مختلف بین سازمان‌هایی هستیم که باید در یک اقدام مشترک، توسعه گردشگری پایدار در یک منطقه را به عهده داشته باشند. به عنوان مثال نمایندگان سازمان حفاظت محیطزیست، وزارت جهاد کشاورزی یا وزارت گردشگری در جلسه‌ای حضور دارند اما به جای هم‌افزایی تنها به اختلافات فی‌مابین خود می‌پردازند. از این رو لازم است ما بتوانیم در موضوع اکوتوریسم یک همکاری بین‌‌‌بخشی بین این سازمان‌ها و وزارتخانه‌‌‌ها داشته باشیم.
نیازمند دستورالعمل گردشگری تالابی هستیم
مهدی بهاروند رئیس گروه توسعه محصولات و جاذبه‌‌‌های گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز در این نشست عنوان کرد: در ایران عمده تمرکز ما بر این بوده که در یک منطقه چه کارهایی نباید بشود اما درباره کارهایی که می‌توانیم انجام دهیم کمتر حرف زده شده است. در سال‌های گذشته سازمان حفاظت محیطزیست بر حفاظت صرف تاکید داشت هر چند در سال‌های اخیر بهرهبرداری اصولی را هم مورد توجه قرار داده است. او با اشاره به اینکه متولی گردشگری صاحب زمین در عرصه‌های طبیعی نیست، گفت: با درخواست سرمایه‌گذار ما استعلام‌های لازم را از سازمان منابع طبیعی و محیطزیست می‌گیریم و پس از تاییدیه آنها مجوزهای لازم را صادر می‌کنیم.
به گفته رئیس گروه توسعه محصولات و جاذبه‌‌‌های گردشگری وزارت میراث فرهنگی و‌‌‌گردشگری در ایران دستورالعمل مشترکی برای گردشگری در مناطق تالابی وجود ندارد. او با بیان این مطلب اضافه کرد: در این عرصه‌ها کدهای اخلاقی، نحوه ورود، شکل اقامتگاه‌ها و تعاملات مشخص نیست و همین موضوع فقدان دستورالعمل ما را با مشکل مواجه میکند.بهاروند در این رابطه خواستار نگارش این دستورالعمل شد و گفت: با در اختیار داشتن این دستورالعمل چارچوبی را در حوزه‌های مختلف در اختیار داریم و می‌دانیم فعالیت‌ها باید به چه شکل باشد. علاوه بر آن سرمایه‌گذار چه یک فرد بیرونی و چه جامعه محلی با اولویت‌ها آشنا می‌شود و می‌تواند در یک فضای روشن سرمایه‌گذاری خود را انجام دهد.
بهرهبرداری پایدار به شرط حفاظت
حر منصوری فعال محیطزیست و کارشناسان گردشگری در میانکاله نیز در این نشست به مقوله جامعه بومی و محلی در حاشیه تالاب میانکاله پرداخت و گفت: چنانچه جامعه محلی نسبت به یک منطقه احساس تعلق داشته باشد از آن حفاظت میکند، اما اگر این احساس را از آنها بگیریم نتیجه‌ای جز تخریب به همراه نخواهد داشت. به عنوان مثال وقتی در میانکاله ۴۲ مورد آتش‌سوزی در این یک سال اتفاق می‌‌‌افتد متوجه می‌شویم که این حس تعلق در شکننده‌ترین حالت خود قرار گرفته است.
به گفته منصوری در میانکاله با سرمایه‌گذاری و نیروی انسانی باید بهرهبرداری پایدار صورت گیرد. او افزود: توسعه اکوتوریسم در این منطقه باید به آهستگی صورت گیرد و راهکارها از دل جامعه بومی و محلی بیرون کشیده شود. در چنین وضعیتی شاهد رضایت توریستها و جامعه محلی به شکل توامان خواهیم بود. از نظر این فعال گردشگری اکوتوریسم می‌تواند به انتفاع مردم بومی و حفاظت از این تالاب منجر شود. او گفت: به عنوان مثال صاحبان قایق‌های صیادی در این منطقه شش ماه از سال کسب و کارشان تعطیل است و به واسطه اشتغال به صید غیرقانونی روی می‌آورند. این در حالی است که با اکوتوریسم می‌توان منافعی را برای آنها ایجاد کرد که هم جلوی صید غیرقانونی گرفته شود و هم آنها به درآمد پایداری از حفاظت برسند. گفته‌‌‌های این فعالان و کارشناسان حوزه گردشگری و اکوتوریسم نشان می‌دهد در ایران ما همچنان چارچوب‌‌‌هایی را برای توسعه این شیوه گردشگری در اختیار نداریم و همین موضوع سبب شده است نه‌تنها در میانکاله بلکه در سایر مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیطزیست نیز گردشگری ضابطه‌‌‌مند شکل نگیرد.
روزنامه دنیای اقتصاد
