فاطمه باباخانی
ثبت جهانی دزفول به عنوان شهر جهانی کپوبافی در شورای جهانی صنایع دستی یکی از خبرهای خوش در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری است. گردشگری به این جهت که دزفول با جاذبههای فراوانش نسبت به سایر شهرهای این استان، کمتر شناخته شده است. البته در موضوع صنایع دستی، دزفول در استان خوزستان تنها نیست و سایر شهرهای دیگر این استان هم با داشتن عناوین ملی، مهجور مانده‌‌‌اند.
کپوبافی چیست؟ درباره این هنر در منابع آمده است: «کپو در لغت دزفولی به سر یا کله و اصطلاحا هر شیء کروی یا چمباتمه‌زده گفته می‌شود و در تعریف این هنر ظروف دردار ِکروی بافته‌شده را گویند. این هنر در دسته بافته‌های حصیری قرار می‌گیرد که با پیچیدن برگ خرما به دور نی‌‌هایی که کِرتَک نام دارد به شکل فتیله‌ای بافته می‌شود.» وقتی این تعریف را می‌‌‌خوانید در ذهن‌‌‌تان قطعا یک کپو نقش می‌‌‌بندد. مجتبی گهستونی، فعال حوزه میراث فرهنگی و گردشگری در استان خوزستان درباره این ثبت جهانی به «دنیای‌اقتصاد» میگوید: ثبت جهانی دزفول را باید به فال نیک گرفت. دزفول می‌تواند از این فرصت به نحو شایسته‌‌‌ای استفاده کند، کما اینکه توانست با ثبت ملی به عنوان شهر کپوبافی نیز توجه گردشگران را به خود جذب کند.
او با اشاره به اینکه دزفول نیازمند یک اثر ثبت جهانی بود، میافزاید: می‌توان از این ثبت به عنوان اهرمی برای معرفی ظرفیت‌‌‌های صنایع دستی دزفول استفاده کرد. ما در این شهر بافت تاریخی، سازه‌‌‌های آبی، محوطه‌‌‌های باستانی و… را داریم که اغلب این آثار تمدنی ارزشمند ناشناخته مانده است. این در حالی است که برخی از این آثار به دوره ایلامی و ساسانی بازمی‌گردد. به گفته این فعال حوزه میراث فرهنگی خوزستان، ثبت جهانی می‌تواند انگیزه‌‌‌ای در میان مدیران صنایع دستی استان برای معرفی بیشتر آنها ایجاد کند. او ادامه می‌دهد: در خوزستان همچنین اهواز به عنوان شهر ملی مینای صبی و رُفیّع به عنوان شهر ملی بوریابافی شناخته شده‌‌‌اند. اندیکا نیز عنوان شهر ملی دست‌بافته‌‌‌های عشایری و شوشتر عنوان شهر ملی احرامی‌‌‌بافی را کسب کرده‌‌‌اند. با این حال دبیرخانه‌‌‌های مرتبط با این ثبت ملی و جهانی باید در این باره فعال شوند و در حد نام‌گذاری باقی نمانند.
او با اشاره به اینکه اغلب مسوولان فکر می‌کنند ثبت ملی و جهانی پایان راه است، میگوید: زمانی که این ثبت انجام می‌شود ما باید فعالیت‌‌‌های مرتبط با آن را جدی‌‌‌تر بگیریم. به این معنا که آموزش‌های تکمیلی به هنرمندان داده شود، کارگاه‌‌‌های متعدد در سطح شهر شکل بگیرد تا ساکنان شهر و سایر گردشگران دسترسی به صنایع دستی داشته باشند. گهستونی استفاده از این آثار ثبت‌شده به عنوان نمادهای شهری را هم از جمله دیگر اقدامات مرتبط می‌‌‌داند و اضافه می‌کند: می‌توان نام برخی میدان‌‌‌ها و خیابان‌‌‌ها به نام صنایع دستی را نیز انجام داد. در واقع باید فضای شهری رنگ و بوی آثار ثبت‌شده و سایر صنایع دستی شهر را بگیرد تا شاهد تحول در اقتصاد خانوار هنرمندان و استقبال گردشگران باشیم. او ادامه می‌دهد: در شهری که صنایع دستی آن ثبت ملی یا جهانی شده ما نیازمند فروشگاه‌‌‌های متعدد برای عرضه هستیم و در کنار آن باید بازارچه‌‌‌های دائمی و فصلی نیز ایجاد شوند. همچنین تبلیغات، برندسازی و تولید محتوای مرتبط از دیگر ملزومات معرفی شهر ملی یا جهانی صنایع دستی است.
به گفته این فعال حوزه میراث فرهنگی، دزفول در ابتدای راه است و باید منتظر ماند و دید که چه برنامه‌‌‌‌‌‌هایی برای تبلیغات و معرفی آن صورت می‌گیرد. او میگوید: ما بیش از آنکه در دزفول شاهد کپوبافی باشیم آن را در روستاهای اطراف این شهر یعنی «پامنار» و «پاقلعه» می‌بینیم که هر دو جزو مراکز چنین هنری به حساب می‌آیند. در این راستا باید متولیان فراتر از پرداختن به دزفول و تغییر فضای آن به واسطه این ثبت جهانی اقداماتی را هم در روستاهای شمالی این شهر انجام دهند، زیرا بسیاری از هنرمندان از این روستاها به دزفول مهاجرت کرده و کپوبافی را در آنجا رونق داده‌‌‌اند. او میافزاید: ثبت جهانی دزفول و توجه به روستاهای تولیدکننده سبب می‌شود ما مسیرهای گردشگری تعریف کنیم. با رونق توریسم همچنین گردشگران می‌توانند از سایر جاذبههای این شهر و اطرافش دیدن کنند.
نوای لالایی عامل جذب توریست‌‌‌ها به دزفول
از نظر گهستونی در کنار خرید صنایع دستی و کپوبافی، شعرها و لالایی‌‌‌هایی که بافندگان هنگام خلق اثرشان می‌‌‌خوانند نیز برای گردشگران جذاب خواهد بود: «فرآیند تهیه و بافت در کنار این شعرها می‌تواند باعث شود برخی تصمیم به سفر به دزفول و روستاها بگیرند.» او میگوید: ثبت جهانی ظرفیت فوق‌‌‌العاده‌‌‌ای را برای دزفول شکل داده تا بتواند از آن برای رشد گردشگری بهره گیرد. از این رو با برنامه‌‌‌ریزی و… می‌توان شاهد تبدیل درفول به عنوان یکی از شهرهای گردشگرپذیر بود. او با بیان اینکه فراتر از دزفول این اقدامات باید در اهواز، اندیکا، رفیع یا شوشتر دنبال شود، میافزاید: متاسفانه در خوزستان به واسطه نفت و… صنایع دستی مغفول مانده و کمتر به آنها توجه می‌شود در حالی که باید مسوولان آن را به عنوان عاملی برای توسعه محلی در نظر بگیرند.
از شهر ناشناخته تا شهر گردشگرپذیر
بعدازظهر روز جمعه ۲۴ اسفند سال ۹۷ اختتامیه جشنواره دزفول گرام برگزار شد. جشنواره‌ای که ۷۶ نفر از سراسر کشور در آن شرکت کردند ودر کنار آن تولید محتوا برای اینستاگرام توسط ۴۵ نفر، وبلاگ و وب‌سایت ۸ نفر، انگلیسی ۶ نفر و بومی ۱۷ نفر انجام شد. انگیزه انجام این جشنواره معرفی دزفول برای بسیاری از مسافرانی بود که به خوزستان سفر می‌کردند و این شهر برایشان نه مقصد گردشگری، بلکه محل گذر بود. از آن سال تاکنون که دزفول به عنوان شهر جهانی کپوبافی شناخته شده، گردشگران بسیاری به این شهر سفر کرده‌‌‌اند. در نوروز ۱۴۰۲ بنا به گفته جمال عامری‌نسب معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوزستان آمار بیشترین گردشگران به طور غیر‌رسمی، در پنج شهرستان به ترتیب شوشتر، دزفول، اندیکا، ایذه و ماهشهر گزارش شد. همین موضوع نشان می‌‌‌داد آن جشنواره موفق عمل کرده است. حال باید منتظر ماند و دید متولیان گردشگری و صنایع دستی در این شهر و استان آیا می‌توانند از این ظرفیت جدید یعنی ثبت جهانی کپوبافی برای رشد توریسم در خوزستان بهره بگیرند، یا همچنان دزفول تنها با جاذبههای طبیعی و تاریخی‌اش میزبان گردشگران خواهد بود.
روزنامه دنیای اقتصاد
