در آخرین روزهای هفته گذشته و در شرایطی که تقریباً همه جامعه ایران در تکاپو انتخابات به سر می برند، جامعه معماری ایران شاهد از دست دادن یکی دیگر از بزرگان معماری ایران ، استاد محمد امین میرفندرسکی بود . هنرمندی که در انزوا، تحولات اساسی و پایه ای را در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران ایجاد کرد در انزوا زیست و در سکوت و انزوا به دنیایی که آدم هایش را فراموش می کند به درود گفت .
محمد امین میرفندرسکی در آستانه چهلمین سالگرد تحول دانشکده هنرهای زیبا صبح روز چهارشنبه ۲۰ خرداد بر اثر بیماری سرطان در بیمارستان ایرانمهر تهران از دنیا رفت و با حضور اندک معماران ایرانی ۲۳ خرداد ماه از مقابل خانه هنرمندان ایران تشییع و در قطعه هنرمندان به خاک سپرده شد .
این معمار گرگانی بیش از ۴۰ سال تلاش کرد تا بتواند اندک تغییر و تحولی هم در آثار ساخته شده ، هم در تفکر اساتید و هم در سیستم آموزشی رشته معماری در دانشگاه های ایران ایجاد کند . وی که دکتری معماری و شهر سازی را از دانشکده معماری دانشگاه دولتی فلورانس ایتالیا در سال ۱۳۴۱ اخذ کرد، فاصلۀ سال های ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۶ در عین آن که استادیار و دانشیار دانشکده هنر های زیبا دانشگاه تهران بود به عنوان رئیس این دانشکده نیز انتخاب شد .
تحول در دانشکده هنر های زیبا
دکتر ایرج اعتصام ، رئیس بنیاد معماری میرمیران و از دوستان نزدیک وی درباره تحولات دانشکده هنرهای زیبا پس از ورود دکتر میرفندرسکی می گوید : میرفندرسکی با تسلط به تئوری و تاریخ هنر و معماری ، توسعه اندیشه هنری در نظام آموزش را پایه ریزی کرد .
وی با بیان این که دکتر میرفندرسکی مطالعات و تألیفات گسترده و متعدد در زمینه های تاریخ عمومی ایران ، تاریخ هنر ، تاریخ معماری و هنرهای تصویری داشته ، تصریح می کند : تسلط ایشان به معماری روز جهان و نوع تفکر و بینش این استاد درباره فلسفه معماری موجب شده بود که دانشکده معماری کمبریج انگلستان ایشان را به عنوان استاد مدعو ، دعوت کند تا از تجربیاتش در ارتقای نحوه تدریس اساتید خارجی استفاده کنند .
اعتصام معتقد است که دکتر میرفندرسکی خودش را محصور در معماری گذشته نکرده بلکه از معماری مدرن معاصر و تلفیق آن با معماری گذشته سعی در ارتقای معماری سنتی ایرانی داشت. این موضوع را می توان به خوبی در طراحی موزه خراسان رضوی که از آخرین کارهایش بود مشاهده کرد .
همچنین علی رضا قهاری ، رئیس انجمن مفاخر معماری ایران با ابراز تأسف از درگذشت این استاد معماری می گوید : دانشکده هنرهای زیبا در سطحی کوچک در سال ۱۳۱۸ برای نخستین بار در مدرسه “مروی” توسط آندره گدار فرانسوی ایجاد شد و پس از آن ، این دانشکده به دانشگاه تهران منتقل شد ، اما چون پایه گذار آن گدار فرانسوی بود ، اساتید این دانشکده به دانشجویان، هنر و معماری ای که بر گرفته از هنر و معماری فرانسه بود را آموزش می دادند، اما با حضور دکتر میرفندرسکی به عنوان رئیس جدید دانشکده هنرهای زیبا در سال ۱۳۴۲ تحولات آموزشی در رشته های هنری و از جمله معماری به خوبی دیده می شود .
وی ادامه می دهد : تغییری که دکتر میرفندرسکی در دانشگاه ایجاد می کند آن است که از اساتید جوانتر که در کشورهای مختلف اروپایی و آمریکایی تحصیل می کردند به عنوان استاد و استادیار استفاده کرده و اگر چه این امر در ابتدا اعتراض دانشجویان را موجب شده بود اما این کار موجب شد تا هنر صرف فرانسوی به دانشجویان تدریس نشود . همچنین ایشان تحولات عظیمی را در مبانی نظری و تئوری رشته های هنری و معماری ایجاد کرد .
قهاری نیز معتقد است که فلسفه و تفکر میرفندرسکی بر مبنای « انسان آزاد » بوده و خود را تنها در قید و بند معماری گذشته محصور نمی کرد و با خواندن آثار ، کتاب ها و مقالات ایشان به خوبی می توان این نوع تفکر را احساس کرد .
روز گفتمان معماری
رئیس انجمن مفاخر معماری ایران همچنین اعلام کرد که اعضای هیأت مدیره انجمن برای پاسداشت و گرامیداشت یاد این استاد معماری روز ۴ آذر را که روز تولد ایشان است به عنوان روز گفتمان معماری انتخاب کرده و هر ساله همزمان با این روز افراد صاحبنظر در حوزه معماری می توانند اندیشه ها و نظرات خود را بیان کنند .
وی همچنین نامگذاری تالار گفت و گوی مجازی سایت انجمن را به نام میرفندرسکی از دیگر اقدامات انجمن اعلام کرد و گفت : همچنین قرار است انجمن، کتابخانه الکترونیکی را تأسیس کند که نام کتابخانه نیز به نام استاد میرفندرسکی نامگذاری خواهد شد. میرفندرسکی همانند بسیاری از معماری داخلی و خارجی علاقه بسیار زیادی به معماری اصفهان داشت . به همین منظور بیشتر آثار و طراحی های وی در استان اصفهان مشاهده می شود که از آن جمله می توان به طراحی فرودگاه بین المللی اصفهان ، احیا و بازسازی مرکز تاریخی اصفهان ، احیای باغ های اصفهان ، طراحی شهری مجموعه تخت فولاد اصفهان ، طراحی بزرگراه شرقی اصفهان اشاره کرد . البته فعالیت و آثار این استاد معماری در سایر شهر های کشور از جمله تلفیق و توسعه کلانشهر تهران دره ها و یال های البرز ، طراحی مدرسه عالی پرستاری تهران ، طراحی موزه کمش سمنان ، مرمت باغ شاهزاده ماهان ، بازسازی باغ دلگشا و کتابخانه شیراز و … اشاره کرد.
