«بافت تاریخی اردبیل» همانند بسیاری از شهرهای مرکزی کشور از بافتی درونگرا و پیوسته تشکیل شده است و شبکه ارتباطات آن به سبب خصوصیات تاریخی، اجتماعی، محیطی و اقلیمی دارای شکل مرکزی ارگانیک و غیر هندسی است. در حوزه تاثیرات آیینی، فرهنگی هندسه معابر تحت تاثیر سه عامل شاخص بافت شهری همانند مجموعه شیخ صفی، بازار و جمعه مسجد است. به دلیل آزاد بودن شکل و حرکت، شبکه ارتباطی، در این بافت ها که به طور عمده به دسترسی پیاده پاسخ می دهد. در بافت تاریخی شهر، غالبا انواع ساختمانها به شکلی ساخته می شد که به یکدیگر متصل و پیوسته بود. غالبا تنها یک جبهه و در مواردی کمتر دو جبهه متصل به معبر بود که به سبب درونگرایی فضاها، غالبا سایر جبهه های فرعی طراحی و نماسازی نمی شدند. این در هم تنیدگی بافت، علاوه بر خانه های تاریخی در بسیاری از فضاهای عمومی همانند مساجد صدق می کند.
با شکل گیری دوره قاجار و تحولات جهانی، به ویژه عهد ناصری (۱۲۶۴-۱۳۱۳ قمری) تحولات چشمگیری در الگواره های معماری به چشم می خورد. در شهر اردبیل هم به تبع این پارادایم نوگرایی، البته با کمی تاخیر نسبت به تهران، نفوذ برخی عناصر فرنگی و روسی مشاهده می شود. از سال ۱۲۹۳ قمری و با ورود تلگراف به اردبیل، افزایش ارتباطات تجاری مابین اردبیل و بادکوبه منجر به نفوذ ایده ها و الگوهای فرنگی (کلاسیک) روسی گردید که غالبا به صورت کارت پستال و یا نقل قول و بازدیدهایی از سوی کارفرما انجام می شد. عهد مظفری (۱۳۱۳-۱۳۲۴قمری)، دوره طلایی توسعه، تجارت، هنر و معماری اردبیل در عصر قاجار محسوب می شود. اردبیل در آن دوره بارانداز منطقه ای بارهای تجاری میان گمرک آستارا و گمرک بیله سوار به شهرهای تبریز، مراغه، خوی، ارومیه، بادکوبه و سایر نقاط آذربایجان بود. با احداث راه شوسه اردبیل- آستارا در سال ۱۳۲۱ قمری بنام «طُرُق مظفری»، زمینه توسعه تجارت بیش از پیش مهیا شد. از سویی دیگر تحولات اجتماعی و نهضت مشروطه ۱۳۲۴ قمری، باعث تحولات فکری، سیاسی و به نوعی پدیدار شدن قشر متوسط در جامعه گردید. تحولات اجتماعی، منجر به تقلید و کپی برداری از نقشه های فرنگی و سبک کلاسیک روسی تا سالهای ۱۳۵۰ قمری (۱۳۱۰ شمسی) شد ولی با ظهور نوگرایی در دوره رضا شاه و احداث ابنیه اداری از سال ۱۳۱۴ شمسی، سبک معماری اردبیل تغییر رویه داد.
با توجه به نقشه های پهنه بندی اقلیمی، اردبیل در اقلیم سرد و نیمه خشک قرار گرفته است. شهر به دلیل شرایط توپوگرافی، تحت نفوذ رطوبت دریای خزر و مدیترانه و گهگاهی توده هوای سیبری است. باد شمال شرقی (مه یلی) باعث نفوذ رطوبت و مه دریای خزر به دشت اردبیل، باد مغان (موغان یلی) و باد جنوب غربی (گرمیچ) با نفوذ توده هوای مدیترانه ای است. نقش حیاط به مفهوم مرکزی یا جانبی در خانه های تاریخی اردبیل به صورت باز و در جبهه جنوبی است. نقش حیاط مرکزی در مناطق گرم و خشک با نقشی متفاوت از این حیاط در اقلیم سرد اردبیل ظاهر می شود. ابعاد حیاط در خانه هایی اردبیل نسبت به سایر حیاط های نواحی گرم و خشک کوچکتر است. در اقلیم اردبیل حیاط به عنوان خازن حرارتی ساختمانها جهت جذب انرژی مطرح می شود. به طوری که به فراخور معماری خانه ها و شکل زمین، حیاط به صورت سه طرف باز، دو طرف باز و یا یک طرف باز در خانه های تاریخی، ایفای نقش می کند.
در سیصد و هفدهمین گفتمان هنر و معماری که به معماری خانه های دوره قاجار در اردبیل اختصاص دارد، آقایان دکتر بابک پهلوان، مهندس منصور کرم زاده شیرانی و مهندس اسماعیل صادقی لر سخن خواهند گفت که با نمایش فیلم همراهست.
زمان: چهارشنبه ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۸ از ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰
مکان: موزه هنرهای دینی امام علی (ع) خیابان ولیعصر (عج) – بالاتر از ظفر – بلوار اسفندیار – شماره ۳۵
