تضمین و تحقق شعار «معماری پایدار، شهر پایدار» مستلزم رعایت قواعد و اصولی است که باید از سوی معماران و مسئولان ما با دقت و انجام عملیات کارشناسانه مورد بررسی قرار گیرد تا بتوان در آینده ای که چندان دور نیست به وجود یک شهر زیبا و منسجم با رعایت کامل قواعد معماری و هویت ایرانی افتخار کرد.
به گزارش گروه فرهنگ و هنر ایلنا به نقل از ستاد خبری بزرگداشت روز معمار و هفته معماری «علیرضا قهاری» رییس هیات مدیره انجمن مفاخر معماری ایران با اهمیت بر شمردن نقش معمار در جامعه ایرانی گفت: به نظر من نامگذاری یک روز به نام روز معمار در تقویم کشور ضروری است.
اما متاسفانه تا کنون چنین اتفاقی در این مورد انجام نگرفته است؛ البته این در حالی است که انجمن مفاخر معماری در چند ساله اخیر پیشنهاداتی برای ثبت یک روز خاص به نام معمار انجام داده است و به نتایج مثبتی نیز دست پیدا کرده است به طوریکه در سال ۸۳ این پیشنهاد به ریاست جمهوری وقت (آقای خاتمی) که رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی وقت نیز بود، داده شد.
شورای فرهنگ عمومی کشور و وزارت مسکن و شهرسازی نیز بررسی این موضوع در دستور کار خود قرار دادند که اگر میسر بود در سال ۸۴ روز معمار به عنوان یک روز خاص در تقویم رسمی کشور ثبت شود؛ اما با این هنوز نتوانسته این مسئله را به تصویب نهایی برسانیم.
که امیدواریم در آینده ای نزدیک این امر را که باعث معرفی هر چه بیشتر معماران ایرانی و اهمیت نقش معمار در جامعه است به ثبت برسانیم.
وی افزود: علیرغم اینکه هنوز نتوانسته ایم روز معماری را در تقویم رسمی کشور به ثبت برسانیم اما با توجه به استقبال گسترده دانشجویان و علاقه مندان به هنر معماری و اساتید این رشته، بزرگداشت روز معمار و هفته معماری چندین سال است که به طور گسترده و منظم در سراسر کشور برگزار می شود و این موضوع برای ما جای بسی امیدواری است که توانسته ایم معماری تا حدی که در توان ما بود به عموم مردم بشناسانیم.
قهاری با اشاره به ضرورتهای ثبت یک روز خاص به نام معمار و معماری گفت: متاسفانه در طی چند سال اخیر این فرصت پیش نیامده که بتوان به درستی و موشکافانه به مقوله معمار و معماری پرداخته شود و این مسئله ای است که حتما باید به آن توجه ویژه ای شود.
وی افزود: در طول سالهای نه چندان دور همگان بر این باور بودند که رشته معماری و عمران از یکدیگر جداناپذیر هستند، به معنای دقیق تر کسی که ساختمان می سازد هم مهندس عمران و هم مهندس معمار است؛ بنابراین رشته معماری را نمی توان در قالب یک هنر والا قرار داد هنری که از آن بتوان ریشه های عمیق فرهنگی را جستجو کرد.
حتی در بعضی مواقع این تصور به وجود می آمد که شخص معمار، فردی است که کار ساختمان را به صورت سنتی انجام می دهد و شخص معمارباشی می تواند حتی کار ساخت و ساز و طراحی را با هم انجام دهد از این رو در فرهنگ عمومی جایگاهی برای مهندس معمار وجود نداشت.
قهاری در ادامه گفت: این شیوه برخورد با هنر معماری به سالهای قبل از پیروزی انقلاب اسلامی باز می گردد: البته در آن سالها نیز معمارانی بودند که تلاش می کردند تا جایگاه این هنر ارزشمند را ارتقا بخشند حتی در همان سالها نهادهایی با هدف نظام مند کردن معماری تاسیس شد، اما به دلیل نوپایی پس از انقلاب منحل شد، تا اینکه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی سازمان نظام مهندسی ساختمان تاسیس شد و رشته معماری به عنوان یکی از رشته های هفت گانه مهندسی مورد پذیرش قرار گرفت.
رییس انجمن مفاخر معماری ایران در ادامه صحبتهای خود پیرامون تلاشهای انجام گرفته پس از انقلاب درباره ثبت روز معمار در تقویم رسمی کشور گفت: از زمانی که رشته معماری به عنوان یکی از رشته های هفتگانه تشکیلات سازمان نظام مهندسی کشور معرفی شد پیشنهاد ثبت یک روز خاص به نام معمار مطرح شد؛ اما متاسفانه با مخالفت تعدادی این موضوع مورد تایید قرار نگرفت، زیرا آنها بر این نظر بودند که چون معماری زیرمجموعه نظام مهندسی است، نیازی به نامگذاری روز جداگانه ندارد و همان روز مهندس که در سال ۸۲ در تقویم گنجانده شده برای ما کافی است؛ این در حالی است که «آقای عبدالعلی زاده» وزیر وقت مسکن و شهرسازی به صراحت نوشت:
چون معماری یکی از رشته های ساختمان است نیازی به نامگذاری روز جداگانه برای معمار نیست.
قهاری ادامه داد: در واقع در نهادی مانند وزارت مسکن که متولی معماری و شهرسازی است درک و آشنایی کافی در مورد جدا بودن رشته معماری از رشته ساختمان و اینکه معماری جزئی از هنر است وجود نداشت؛ این در حالی است که تمام تلاش ما بر این است که تا چنانچه جامعه به این شناخت رسید سازمان نظام معماری هم تشکیل شود.
البته در همین رابطه طرحی هم در مورد تغییر ساختار کنونی سازمان نظام مهندسی نوشته شده است که بر اساس آن هریک از گروه های عضو این سازمان بتوانند سازمان جداگانه داشته باشند.
وی افزود: البته این طرح هم اکنون در مرحله بررسی و تصویب است؛ در هر حال تمام تلاش ما بر این است که معمار و معماری به عنوان ارکان اصلی جامعه مورد تایید عموم مردم قرار بگیرد مسئله ای که تا کنون به آن توجه نشده و ما می بینیم که معماری این گونه دچار مشکلات اساسی شده است.
این مهندس معمار در بخش دیگری از صحبتهای خود گفت: در بدنه دولت معمارانی که حرف برای گفتن داشته باشند کم و در محدوده انگشت های دست است، با وجود این ضعف ساخت و ساز غلط در مورد وضعیت معماری شهرهای کشور و هویت بخشی و سیمای شهری، معماری مدارس، معماری معلولان، معماری مساجد به وضوح در سطح شهرها دیده می شود.
برای مثال در طی این چند سال و برای ساخت و طراحی مدارس و مساجد معماران ایرانی هیچ حرف تازه ای ندارند و بر حسب نوع نیاز نقشه ها از قبل آماده شده است و یا در مورد معلولان هم هیچ فکری نمی شود، انگار که در شهرهای ایران هیچ معلول مادرزادی و جانباز جنگی وجود ندارد.
رییس انجمن مفاخر معماری ایران تصریح کرد: یکی از دغدغه هایی که در انجمن مفاخر معماری ایران همواره مورد تایید و تاکید قرار گرفته است نشان همین ضعف های عمده معماری در طی سالهای اخیر و توجه دادن مسوولان به این قضیه بوده است؛ بنابراین سعی دارد با پیشنهاد موارد مهمی چون نامگذاری روزی خاص به نام معمار نمود این ضعف را بیشتر جلوه گر کنیم.
قهاری گفت: اغلب شهرهای ما دارای یک فضای فیزیکی نامطلوبی هستند که بی رحمی و خشونت را تداعی می کند، محیطی که مردم جامعه ما در آن راحت نیستند به عنوان مثال افراد مسن و کهن سال برای رفت و آمد در ساختمان های تهران راحت نیستند.
چون هیچ اجباری برای اینکه در ساختمان های دو یا سه طبقه آسانسور باشد. وجود ندارد؛ یا عبور از پیاده رو، عرض خیابان در شهرهای ما برای افراد و معلول و حتی افراد کم توان مانند اشخاص مسن سخت است؛ اما باز هم برای ساخت و توسعه همین پیاده روها هزینه می شود.
وی با اشاره به توجه مسوولان دولتی به موضوع معماری گفت: اگر مسوولان اجرایی به هر دلیل موافق نباشند تمام این حرف ها و ایده آلهایی که در نظر داریم در حد آرمان باقی می ماند؛ نمود عینی این قضیه را هم می توان در تمام سازمان های مسکن و شهرسازی، دید که افراد کارشناس معمار نسبت به کارشناس ساختمان بسیار کمتر وجود دارد.
قهاری گفت: متاسفانه بسیاری از طرح های معماری را مهندس ساختمان انجام می دهد و این تنها به صرف این است که فلان مهندس ۲ واحد معماری را در دانشگاه گذرانده است می تواند یک ساختمان ۴ طبقه را طراحی کند؛ این در حالی است که یک معمار به دلیل آنکه حداقل ۴ سال در دانشگاه معماری خوانده است تخصص بیشتری دارد و باید در طراحی یک بنا نقش اساسی را ایفا کند.
این مهندس معمار در پاسخ به این سوال که آیا این مسئله و حل ان نظام قانون مندی را در سازمان نظام مهندسی دارد یا خیر؟ گفت:
بله طبق آیین نامه نظام مهندسی چنین امکانی برای کارشناسان ساختمان وجود دارد اما عیب کار در این است که به خاطر تعداد بیشتر مهندسان عمران و تعداد کمتر مهندسان معمار در هیات مدیره سازمان نظام مهندسی توجه کافی به مقوله معماری را تا حدی کاهش داده است؛ از سوی دیگر اعضای معمار هیات مدیره با رای موثر مهندسان عمران انتخاب می شوند
در حالی که شناخت مهندسان عمران و معمار از یکدیگر برای انتخاب فرد شایسته، کافی نیست. البته این مساله دلیلی بر اختلاف و تفرق میان مهندسان معمار و مهندسان عمران نیست و اعتقادی به عمدی بودن این موضوع نداریم بلکه موضوع تنها به دلیل نبود شناخت کافی است.
وی افزود: راه حل رسیدگی به این موضوع هم تنها فرهنگ سازی است. بنابراین انجمن به این نتیجه رسیده است که این عدم شناخت را برطرف کند و البته به نظر ما این نقص عمدی نبوده است.
قهاری خاطر نشان کرد: مهندس معمار می تواند با تخصص و قابلیت هایی که دارد می تواند بسیاری از مشکلات جامعه را حداقل مرحله طراحی بافت شهر و ساختمان حل کند؛ معماری یک هنر است و هر شخص با سلیقه ای که دارد می تواند در مورد هنر نظر دهد؛ البته در این بین کسانی هستند که خود را در مقام طراح یک می بیند و دست به طراحی های نامناسب و غیر فنی می زنند؛ این در حالی است که به دلیل ذات هنر که بر اساس ذوق و سلیقه است، اعمال نظر امری واجب است و هر فردی می تواند درباره یک اثر هنری که معماری نیز از آن مستثنی نیست اعمال نظر دهد.
وی ادامه داد: در این رابطه شهرداری کار قابل تحسینی انجام داده است و آن اینکه از مردم در مورد بهترین نما یک ساختمان نظرخواهی می کند؛ که البته این موضوع با نخبه گرایی تفاوت دارد زیرا نظر متخصصان معماری همواره مورد احترام بوده و هست.
در این بین نباید به این موضوع نیز اهمیت داد که تا زمانی به مردم نماهای زیبای معماری ایرانی را نشان ندهیم معلوم است که بهترین نماها در نظر افکار عمومی معماری غربی است، مردم ما این را نمی دانند که می توان در عصر حاضر بناهایی را که مانند بناهای قدیمی که سیستم گرمایشی و سرمایشی با استفاده از طبیعت به کار می گرفت طراحی کرد.
پس برای رسیدن و حل این نا آشنایی باید کاری بکنیم که معماران از روزمرگی خارج شدند و آموزش های جدیدی را ببینند. در این راه سعی انجمن مفاخر معماری ایرانی هم در این است که علاوه بر پژوهش و تحقیق در این موضوع شکافت بین پوسته جامعه معماران و مسولان را از میان بردارد.
قهاری با اشاره به نقش مهم مسولان در اشاعه فرهنگ معماری پایدار گفت: برای معرفی معمار و معماری به جامعه باید مسوولان و جامعه از اهمیت معماری آگاه باشند وگرنه خود معماران که دور یکدیگر بنشینند و فقط برای محفل خود از پیشرفت و توسعه حرف بزنند
نباید چشم انداز روشنی را برای هنر معماری تصور کرد و این می شود که در جایی فلان مسوول که اتفاقا شهر محل اقامت را به عنوان شهر سال انتخاب کرده ایم به ما می گوید: کار شما همان گچ بری است؟
وی افزود: برای آشنایی جامعه مسوولان پس از معرفی حرفه معماری، در مورد ملت انتقاد از وضعیت معماری شهر ها می گفتیم که معماران در کار ساخت و ساز نیستند و هنوز با گذشت سال ها تنها ۵ درصد معماران در امر ساخت و ساز هستند و ۹۵ درصد دیگر را افراد دیگر حتی تخصص کافی را ندارند؛ اما به دلیل داشتن سرمایه در تهیه طرح هااعمال نفوذ و نظر می کنند و در نتیجه هدایت و ظاهر شهرها اینطور می شود.
قهاری افزود: نسل ما این رسالت را دارد که از یک جا شروع کند و حرفه معماری را به جامعه و مسوولان معرفی کند تا وضعیت کنونی شهر ما به ایده آل آرمانی نزدیک شود. نمونه این فعالیت و پیگیر را هم می توان در سال گذشته مشاهده کرد.
اینکه تا حدی توانستیم نسبت به مشکلات اخیر طراحی مدارس به لحاظ معماری واکنش نشان بدهیم. زیرا دیده شده که درخواست و خواهش و تعارف جایی ندارد، ما محترمانه معترض می شویم که سرمایه های ملی را نباید بدون استفاده از تخصص هدر داد زیرا بر این باوریم طراحی و اعتلای ساخت و ساز در کشور بدون تخصص معماری منفعتی ندارد، همانطور که از بیمارستان بدون پزشک نمی توان توقع درمان بیمار را داشت.
این امر حتی در نحوه ساخت و ساز مساجد نیز وجود داشت و ما طی جلسات پرباری که با مسوولان مرکز رسیدگی به مساجد داشتیم سعی کردیم تا در حد مشاوره آنها را با جنبه های ساخت یک مسجد با لحاظ قواعد معماری اسلامی آشنا کنیم:
بنابراین بعضی جنبه های فرهنگی مشکل و بعضی پذیرفتنی است که این موضوع بیشتر به پذیرش مسوولان مربوط می شود.
وی تاکید کرد: انجمن مفاخر معماری ایران همواره تمایل داشته درد جامعه را بیان کند. حتی اگر این درد ملموس نباشد و برای کسی بودن یا نبودن گلدسته در مسجد فرقی نکند؛ اهمیت موضوع در این است که ما باید جواب صد سال آینده را بدهیم، معماران دوره صفویه فکر نمی کردند که ۴۰۰ سال بعد برای تحلیل آثار آنها کارشناسان میزگرد تشکیل دهند ولی کاری که بلد بودند را نشان دادند که ارزش آن امروز درک می شود؛ اما اینکه ما برای صد سال آینده کار بازرسی داشته باششیم، مطمئن نیستیم.
قهاری در پاسخ به این سوال که آیا معماری ایران در بحران است؟ گفت: متاسفانه در این چند ساله علیرغم تمام فعالیتهای انجام شده راجع به معماری آنطور که باید و شاید حرفی برای گفت نداریم؛ متاسفانه ما نظام معماری نداریم بنابراین در این صورت هویت بخشی بی معنی است؛ و باز متاسفانه این مقوله تنها از طریق صحبت اساتید و دانشجویان هنوز ادامه دارد که به نظر من باید آن را به مردم و مسوولان اشاعه داد: این در حالی است که امروز بدنه وزارتخانه های متولی، هویت را تنها در نماسازی و بزک کردن معابر و ساختمانهای شهری به شیوه دوران قاجار یا عهد صفویه می دانند چیزی که امروز در بازسازی شهر بم اجرا می شود.
البته در چنین شرایطی است که یکی از مسوولان در تعریفی، معماری را لباس جامعه می خواند، هر چند که حتی گفتن یک عبارت از سوی مسوولان در مورد معماری پیروزی محسوب می شود.
رئیس هیات مدیره انجمن مفاخر معماری ایران در بخش دیگری از صحبتهای خود گفت: بیاییم با هر انچه که در توان داریم.
آموزش دانشگاه ها و تدریس دروس مرتبط با معماری به ویژه معماری ایرانی را تصحیح کنیم تا معماران جوان بتوانند خلاقانه عمل کنند زیرا آنها تقصیری ندارند.
وی افزود: خیلی ها بر این باورند که معماری پایدار حرف جدیدی است اما من بر این باورم که اگر معماری شهر یزد نگاهی کنید، خواهید دید که معماری پایدار با تمام قواعد و اصول خود در آنجا با آن قدمت ۴۰۰ ساله دیده می شود، معماری که هنوز و بعد از گذشت چند صد سال بوی تازگی و طراوت می دهد و هر فردی که قدم به یکی از خانه ها می گذارد بدون حتی یک وسیله گرمایشی و یا سرمایشی و با استفاده از معماری آن که نشات گرفته از طبیعت است از فضا لذت می برد.
قهاری با اشاره به هزینه بر بودن تفکر معماری پایدار گفت: اگر در ساخت تیغ های نازک دیوار از عایق استفاده شود هزینه بالا می رود، اما انرژِی تهویه آن بنا کم هزینه تر می شود و این موضوع را همه معماری امروز می دانند و جالب اینجاست که از سوی دیگر تکنیک های معماری سنتی یزد به دلیل پایدار بودن مورد توجه معماران کشورهای خارجی است، مسئله ای که ما از آن غافل هستیم.
وی در ادامه گفت: متاسفانه امروز برای اینکه به ساختمان های ساخت شده در یزد لقب روستایی ندهند، می آیند و مانند تهران در آنجا ساختمان سازی می کنند در حالی که شهر یزد به دلیل کویری بودن منطقه اگر پنجره هایی مانند پنجره های ساختمان های تهران باشد هزینه سوخت و انرژی گرما و سرما در ساختمان بیشتر می شود.
و این موضوعی است که علیرغم مهم نبودن در نظر برخی تبدیل به مسئله ای شود که می توان هویت ایرانی و تضمین شعار معماری پایدار، شهر پایدار را در آن جستجو کرد.
منبع: خبرگزاری کار ایران-اردیبهشت ۱۳۸۶
تدوین و آماده سازی برای انتشار در وب سایت : شهره السادات عربشاهی
