حال تصور کنیداگر بزرگی این زلزله تنها دو درجه بیشتر بود حالا باید حسرت می خوردیم که چرا زودتر به فکر نوسازی بافت‌های فرسوده و مقاوم‌سازی و سبک سازی ساختمان‌ها نوساز نیفتاده‌ایم.
در واقع بافت‌های فرسوده که در مراکز و درون شهرها واقع شده‌اند، مرکز تجمع نیروی انسانی کشور هستند و به نظر می‌رسد مهمترین مساله‌ای که در حیطه وظایف همه دولت‌ها می‌گنجد و باید مورد توجه قرار گیرد حفظ سرمایه انسانی کشور است.
درست است که باید خوشحال بود از اینکه ا زلزله تلفات جانی نداشت اما شاید این زلزله آخرین هشدار برای وضعیت نابسامان ساختمان‌های پایتخت اعم از نوساز و قدیمی در برابر زلزله باشد ،چه باید کرد.
چرا که علاوه بر بافت‌های فرسوده که به‌طور حتم در زمان بروز زلزله خسارات مال و جانی بسیاری را به دنبال دارند، ساختار ساختمان‌هایی با طراحی نامناسب و بنایی غیرمقاوم که بخش عمده ساختمان‌های تازه‌ساز شهرها را به خود اختصاص داده‌اند نیز وضعیت مناسبی در زمان بروز زلزله نخواهند داشت و قطعا جان بسیاری از مردم را در میان آوارها خواهند گرفت.
ساختمان ها مقاوم هستند؟
در همین رابطه علیرضا قهاری ،مدیر مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران ، در این زمینه گفت: بافت‌های فرسوده شامل ساختمان‌هایی نیستند که صدها سال پیش ساخته شده‌اند بلکه برخی از ساختمان‌هایی که اکنون ساخته می‌شوند نیز به دلیل عدم رعایت استانداردها در رده بافت فرسوده قرار می‌گیرند.
وی با اشاره به اینکه شهردار تهران ۹۰ درصد ساختمان‌ها را نامقاوم می‌داند، تصریح کرد: حداقل کاری که می‌توان انجام داد این است که از همین حالا از ساخت و سازهای غیر استاندارد و نامقاوم جلوگیری کنیم اما متاسفانه به دلیل نظارت ضعیف، استفاده از مصالح غیراستاندارد و فقدان بیمه ساختمان و نداشتن شناسنامه کاری انجام نمی‌دهیم.
قهاری ادامه داد: مردم منتظرند تا متولیان امر ساخت و ساز، مدیریت شهری و وزارت مسکن و شهرسازی به‌طور جدی وارد عرصه مقاوم‌سازی ساخت و سازها شوند.
مدیر مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران افزود: خوشبختانه زلزله اتفاق افتاده طی روزهای گذشته در بخش‌هایی از تهران از قدرت تخریبی کمی برخوردار بوده است اما این زلزله باید هشداری برای مسوولان باشد.
وی با اشاره به اینکه بنا بود پس از زلزله بم در جهت نظارت بر شیوه ساخت و سازها اقدامات عملی در کلیه مناطق کشور انجام دهیم، خاطرنشان کرد: کلیه تصمیمات در تهران اتخاذ می‌شود و از آنجاکه زلزله خسارت‌باری در تهران رخ نداده است، می‌پنداریم که این حادثه از ما دور است.
قهاری گفت: به‌نظر می‌رسد مراکز دانشگاهی و سازمان‌هایی که متولی استاندارد و کنترل کردن مصالح هستند اقدام جدی در این حوزه ندارند.
مدیر مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری اظهار کرد: روزی به نام استاندارد داریم اما استاندارد ما استاندارد نیست به‌گونه‌ای که درباره یک موضوع چندین تعریف و معیار موجود است بنابراین استاندارد کردن باید مدنظر قرار بگیرد.
وی با اشاره به اینکه دارای کمترین تعداد متخصصان در حوزه ساخت و ساز در شهرها هستیم، ادامه داد: وزارت مسکن و شهرسازی که نقش نظارتی دارد باید به طرف نهادینه کردن بخش ساخت و ساز از نظر کیفی حرکت کند.
قهاری اضافه کرد: دستگاه‌های تصمیم گیرنده باید توجه کنند که مسکن مهر که مهمترین برنامه برای تامین مسکن است با نظارت و کیفیت کافی ساخته شود.
مدیر مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ضمن بیان اینکه به‌نظر می‌رسد وزارت مسکن و شهرسازی و شهرداری‌ها اقدامات جدی در راستای حل مشکلات بافت‌های فرسوده انجام نداده‌اند، گفت: بافت‌های فرسوده بیشتر دارای مشکلات مالکیتی هستند از این رو می‌توان با اتخاذ سیاست‌ها تشویقی در این بافت‌ها ساکنان و سرمایه‌گذاران را تشویق به سرمایه‌گذاری در این بافت‌ها کرد.
قهاری با اشاره به اینکه دولت کارفرمای مناسبی برای احیای بافت‌های فرسوده نیست، افزود: تخریب کامل یا صاف کردن بافت‌های فرسوده که باعث از بین رفتن هویت منطقه می‌شود نامناسب‌ترین اقدامی است که در مورد بافت های فرسوده انجام شده است.
وی بافت‌های فرسوده موجود در کلان‌شهرها را فرصت دانست و تصریح کرد: به جای برنامه‌ریزی درست برای بافت‌های فرسوده با این مناطق مانند تهدید برخورد می‌کنیم در صورتی که می‌توانیم از این مناطق برای تامین زمین‌هایی که یک شهر برای جهانی شدن نیاز دارد، استفاده کنیم.
قهاری با بیان اینکه منابع مالی برای نوسازی بافت‌های فرسوده محدود است، خاطرنشان کرد: در راستای نوسازی این بافت‌ها می‌توان از سرمایه‌گذار خارجی استفاده کرد.
مهندس محسن تهرانی‌زاده، کارشناس زلزله همچنین ـ به ایسنا: پیشگیری از زلزله، مدیریت بحران و بازسازی مناطق تخریب شده از مسائلی است که در مورد زلزله مطرح می‌شود.
وی افزود: آیین‌نامه‌های موجود از جمله مواردی است که در حوزه پیشگیری مطرح می‌شود و دارای اهمیت بسیار است تا ساختمان‌هایی که ساخته می‌شوند پس از ۱۰ یا ۱۵ سال نیاز به مقاوم‌سازی نداشته باشند.
تهرانی‌زاده ادامه داد: ساختمان‌های مهم اعم از اداری یا مسکونی و شریان‌های مهم نیز باید با توجه به وضعیت موجود بررسی و ارزیابی شده و مورد آسیب شناسی قرار بگیرند و سپس مقاوم‌سازی شوند.
به گفته تهرانی‌زاده بافت‌های فرسوده که در حوزه پیشگیری از زلزله مطرح و در مقابل زلزله بسیار آسیب‌پذیر هستند باید مورد توجه ویژه قرار گیرند.
این کارشناس گفت: با توجه به پهنه‌بندی وضعیت زلزله کشور باید مشخص شود که بافت‌های فرسوده در چه شرایطی قرار دارند و ا گر در مناطقی واقع شدند که شدت لرزه خیزی زیاد است کاربری آنها تغییر و به مکان‌هایی تبدیل شوند که در زمان بروز زلزله باعث ایجاد مشکل نشوند.
وی با بیان اینکه نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده یا تخریب آنها باید براساس برنامه مشخص آغاز شود، اظهار کرد: دیدگاه نسبت به این مناطق به گونه‌ای است که احیای آنها درآمدهایی ایجاد می‌کند که صرف بهسازی شود.
تهرانی‌زده گفت: مسوولان دست‌اندرکار باید پاسخگو باشند که چه اقداماتی در راستای بهبود وضعیت بافت‌های فرسوده انجام شده است.
پیش از این نیز محمد آیینی ، معاون برنامه‌ریزی و توسعه شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ، هم با بیان اینکه و حدود ۶۰ هزار هکتار بافت فرسوده شناسایی شده است، گفته بود: دولت وظیفه دارد سازوکاری را فراهم کند که امنیت شهروندان به خطر نیفتد بنابراین از منظر انسانی ضرورت دارد که دولت به برنامه بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده توجه کند.
وی همچنین گفته بود: در شهر تهران تراکم نیروی انسانی در بافت‌های فرسوده ۳۵۰ تا ۴۰۰ نفر است درحالی که متوسط این شاخص در تهران حدود ۱۱۰ نفر است و این یعنی در محدوده بافت‌های فرسوده شهری با تراکم جمعیت بالاتری روبرو هستیم و عدم مقاوم‌سازی و نوسازی بافت‌ها باعث می‌شود جمع کثیری از شهروندان در معرض خطر جانی و ناامنی روانی باشند.
در پایان باید این سوال را پرسید که تا امروز برای بافت های فرسوده که قسمت عمده ای از جمعیت تهران را در خود جای داده است چه کار کرده اند.
منبع: سایت میراث آریا-مهر ۱۳۸۸
تدوین و آماده سازی برای انتشار در وب سایت : شهره السادات عربشاهی
