یکی از وظایف مهم معماران ارتقا کیفیت زندگی انسان هاست ، ما معماران همواره بدنبال یافتن روشهایی هستیم که بتوانیم سطح کیفیت زندگی مردم را بالا ببریم برای رسیدن به این هدف یک معمار باید مسایل متفاوت و متنوعی را بداند و بر اساس آنها این شرایط را فراهم کند.
برای بالا بردن کیفیت زندگی باید معیارهای کیفیت را شناخت ، بخشی ازاین معیارها در فرهنگ های مختلف متفاوت است و بخشی از آنها در بین همه انسانها یکسان است و از طرف دیگر سطوح مختلف جامعه بر اساس میزان درآمد دارای کیفیت بالاتری از استاندارد زندگی هستند .
معماران تلاش می کنند در همه فضاها حداقل استاندارد زندگی را برای همه افراد جامعه فراهم نمایند اما پر واضح است که افراد ثروتمند تر فضای بیشتری را در اختیار دارند و می توانند شرایط مطلوب تری را برای خود محیا نمایند .
کیفیت زندگی بر اساس هرم مازلو چند رکن دارد :
داشتن امکانات اولیه زندگی مانند آب ،غذا ،هوا و نور (نیازهای زیستی )
داشتن سر پناه (نیازهای امنیتی)
داشتن شغل و امنیت اجتماعی ،بیمه و…(نیازهای اجتماعی)
همانطور که می بینید دسته اول آنهایی هستند که بدون آن ادامه حیات ممکن نیست ولی بعد از تامین آن در مرحله بعد کیفیت آن نیز مطرح می گردد در واقع وقتی کسی گرسنه است فقط نان می خواهد که زنده بماند ولی بعد نوع نان و کیفیت آن نیز برایش مطرح می شود و بعد حتی از خوردن لبه نان و بخشی که کمی خمیر است ویا سوخته خودداری می کند .
از این دسته اول ،دو مورد به معماری مربوط می شود و آن هم هوا و نور است و اینکه ما باید کیفیت این دو را در ساختمان به حد مطلوب برسانیم .
در گروه دوم داشتن سر پناه است که از چادر شروع شده و به ساختمانهای با شکوه می رسد ، در این مورد معماری مستقیما باید استانداردهای لازم را تامین کند .
در گروه سوم نیز معماری زیاد دخالتی ندارد مگر در سکونتگاههای غیر رسمی که به دلیل کیفیت پایین و تراکم بالا و تداخل فعالیتها ، بطورمستقیم روی امنیت اجتماعی ساکنین تاثیر گذاشته و زمینه را برای رشد انواع فساد آماده می کند ،البته این نوع ساخت و ساز بدون دخالت معماران و بصورت خود جوش ساخته می شود .
برگردیم به استانداردهایی که معماری با رعایت آنها می تواند کیفیت زندگی مردم را بالا ببرد:
یک ساختمان خوب با طراحی مناسب می تواند زمینه را برای یک فعالیت اعم از زندگی ،کار یا تفریح فراهم کند ، فضایی که درست طراحی شده باشد مبلمان و تجهیزات مناسبی در آن قرار می گیرند و کاربران زندگی راحت تری در آن دارند .
در ادامه به بررسی چند فاکتور مهم در معماری و رابطه آن با کیفیت فضا می پردازیم:
همجواری اصولی فضاها
اگر فضاهای مختلف یک ساختمان در ارتباط فضایی مناسبی با یکدیگر قرار گیرند ،فعالیتها راحتتر و بهتر در آن انجام می شوند و کاربران احساس بهتری دارند و کیفیت زندگی آنها بالا تر می رود .
رعایت استاندارد ها
استانداردها حداقل هایی هستند که باید در ساختمانها رعایت شوند رعایت حداقل عرض در ،راهروها ،پله ها ،دسترسی به پله فرار ،ارتفاع لازم برای هر فضا ،ارتفاع نرده ها و دست اندازها و سایر ابعاد و اندازه هایی که باید رعایت شوند تا انسان بتواند در یک ساختمان براحتی فعالیت کند.
ابعاد مناسب اتاقها ،سرویسها و پارکینگ می تواند بسیار مهم باشد.
نور مناسب
هر ساختمان به تناسب فعالیتی که در قسمتهای مختلف آن انجام می شود نیاز به نور مناسب دارد ،تامین نور کافی از طریق نور طبیعی برای ساختمان بسیار مفید است زیرا نور خورشید علاوه بر روشنایی ،در از بین بردن میکرب ها وگرم کردن فضا نیز موثر است.
در طراحی ساختمانها باید دقت شود که همه فضاها از نور کافی بهره مند شوند ، جهت گیری مناسب ساختمان نیز می تواند در تامین کافی و مناسب نور خورشید موثر باشد .
در ساختمانهای قدیمی حتی برای استفاده از نور خورشید و یا عدم استفاده از آن در فصول مختلف به بخشهای تابستان نشین و زمستان نشین نقل مکان می کردند.
در مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان نیز به تامین نور طبیعی در ساختمان ها تاکید شده است .
مبحث اسایش حرارتی به تنهایی بسیار مفصل و مهم است و لی در این مقاله صرفا به کلیات آن می پردازم ، در این مقوله برای بالا بردن کیفیت زندگی می بایست در هر فضا آسایش حرارتی را تامین کرد و این بدان معنی است که کاربران باید در داخل ساختمان احساس آسایش کنند و نه سردشان باشد و نه گرمشان و این موضوع از طریق بررسی های آماری باید برای اکثر استفاده کنندگان از آن احساس آسایش کنند.
از شاخصهای آسایش حرارتی ثابت بودن دمای مناسب محیط است ،تغییر مداوم دمای داخلی حس خوبی را در کاربرا ن ایجاد نمی کند.
آسایش صوتی
هر فضا نیاز به آرامش خاص خود دارد ،در مبحث هیجدهم مقررات ملی ساختمان نوفه مجاز هر فضا گفته شده است و پو سته خارجی ساختمان و ظیفه دارد نوفه فضای بیرون را که حدود ۸۰ تا ۱۰۰ دسی بل است کاهش داده و آنرا به حد مجاز برساند . در طراحی پوسته خارجی با در نظر گرفتن این نکته می توان آرام را به ساکنین هدیه داد و از این طریق نیز کیفیت زندگی آنها را بالا برد.
تامین هوای لازم
هوای مورد نیاز فضا های داخلی باید از طریق پنجره ها و یا باز و بسته شدن درها و سیستم تهویه مطبوع تامین شود .عدم تامین مناسب هوای داخل از کیفیت زندگی ساکنین می کاهد ،حق هر انسان است که از نور و هوای مناسب بهره مند باشد . با پیش بینی تهویه مناسب هوا می توان بر کیفیت هوای داخل و تامین اکسیژن مورد نیاز ساکنین تاثیر گذاشت .
نتیجه گیری :
بخشی از عوامل تاثیر گزار بر کیفیت زندگی انسانها از طریق طراحی درست معماری و چیدمان تجهیزات داخلی و تاسیسات قابل حصول هستند و با رعایت استانداردها وبهره گیری از مصالح مناسب می توان بدان دست یافت .
بخش دیگری از این کیفیت به شرایط جامعه بستگی دارد که باید از طرق دیگری بدان ها دست یافت و بخشی دیگر نیز باید با خواست خود مردم و فرهنگ سازی زمینه را برای بروز آنها ایجاد نمود ، در خاتمه امید واریم که بتوانیم با آگاه ساز ی مردم و از طریق معماری بتوانیم کیفیت زندگی مردم را بیش از پیش بالا ببریم .
امیر جوانبخت – عضو انجمن مفاخر معماری ایران – زمستان نود و دو
