مهندس بیژن علی آبادی
در این مقاله نظری کوتاه به زمزمه های مرگ تدریجی معماری در ایران پرداخته میشودو امیداست مدیران اجرایی و
صاحبنظران توجه به آن بنمایند.تاشایدباخواندن این مقاله زمزمه هامرگ معماری درایران به خاموشی منجر شود .
گفتار اول : معمار و معماری .
معماربرای طراحی هرموضوعی(ساختمان ومحیط)بادرنظرگرفتن خواسته های سفارش دهنده(کارفرما)ونسبت به
مطالعات کتابخانه ای(موضوع طرح مواردوخواسته ها)ومطالعات میدانی(شرایط آب وهوایی وضعیت زمین و
موقعیت مکانی)انجام وباهنروخلاقیتهای خودکه درمواردی باالهام ازطبیعت وپرندگان وحیوانات وخلاقیتهای خداوندی
وهمچنین معماری فاخر(گذشتگان وحال)همراه وطراحی وخلق اثرمیکندوسعی درارایه یک اثرمعماری بدیع دارد .
توجه : هراثرهنری که اولین باراجرامیشودارزشمنداست ولیکن اجرای مجدد آن ارزش هنری اولیه را ندارد که
دراصطلاح به اجرای اثردوم به بعدکپی برداری ویاسری سازی ویااثراز بدل میگویند.آیاطراح(معمار)آن ساختمان
اجازه کپی برداری جهت احداث دیگررا داده یاخیر.کپی برداری معماری هنرنیست بلکه سری سازی است که سری
سازی در معماری جایگاه ندارد .
گفتاردوم:(خواسته برخی مدیران ) : برخی ازمدیران دستگاههااجرایی پیشنهاد نمودند که برای اجرای برخی از
پروژههای شهری مورد نظرازطرحهاوساختمان وتاسیسات وسایرمراکز شهری از طرح های اجرا شده در کشورهای
اروپایی و امریکایی و فرانسوی و ژاپنی و … استفاده شود و آن طرح نیز در برخی شهرهای ایران به مرحله اجرا
در آید . هدف برخی دولتمردان برآنستکه با اجرای آن پروژههادردوران مدیریت خودامتیازمدیریتی کسب نموده تا
برای آینده شغلی شان موثرباشدوبه مدیرفعال نامیده شوددرصورتیکه به نقاط ضعف وقوت آن طرح توجهی
ندارند.بنظرمیرسدبرخی هنرهابخصوص هنرمعماری در ایران با تصمیم اشتباه و غیر کارشناسانه برخی از مدیران با
مرگ تدریجی روبرو است شاید توجه ندارند که برای طراحی هر مجموعه ای باید با مطالعه محل احداث از نظر آب
و هوا و شرایط اقلیمی و توپوگرافی و مطالعات محل احداث و معماری لازمه انجام گردد . نکته قابل ذکر آنکه در
طراحی خواسته های کار فرما با الهام و بهره گبری از آثار ارزشمند کارهای معماران بزرگ و تلفیق با معماری و
ایده معمارطرح انجام میشودوبدینگونه معماری بدیعی طراحی میشود. باید توجه داشت که بهره برداری و اجرای
مجدد نقشه های معماری طرحهای احداث شده درسایرکشورها که اکثرا”متعلق به چند دهه قبل بوده بنوعی کپی
برداری و ارزش هنری و حتی ارزش وجودی ندارد و حتی در طرحهای کپی شده فکر و ایده نوین و تکنولوژی و
اثری ازهنرمعماری ایرانی درآن دیده نمیشود.درطرحهای معماری علاوه برجنبه هنری میبایست تکنیک و تکنولوژی
ساخت روزرادر نظرگرفت که طرحهای معماری قدیمی علاوه برنداشتن مطالب گفته شده باتکنیک و تکنولوژی ساخت
روز بیگانه است. بنظرنگارنده کپی واجرای طرحهاازکشورهای دیگرابتکارنیست بلکه به تعریفی سرقت هنری
وهدردادن سرمایه ملی است زیراهنرمندان آثارخودرافقط برای یک سفارش دهنده جهت محیط خاص وشرایط اقلیمی
وشرایط محیطی شهری وغیرشهری درنظرمیگیرندنه سری سازی.هرچندگفته شود مالکیت طرح متعلق به
کارفرماست و لیکن گفته نشده که کارفرما حق کپی رایت دارد . اگر نگاهی کارشناسانه به ساختمان های جدید در
سطح شهرهای بزرگ ایران بشود مشاهده میگردد که بیشتر ساختمانهای کپی برداری از یک و یا چند اثر معماری
در سایر کشورها بوده و اجرای آن شهر را نا مانوس و تبدیل به یک تافته جدا بافته می کند . بعنوان مثال احداث
ساختمان بیمارستان مغز و اعصاب درشمالغرب تهران که کپی شده از طراحی بیمارستان احداثی درفلان
شهروکشوراست و یا احداث ورزشگاه واستادیوم ورزشی جدیددرتهران که بنا به گفته دولتمردان قصد استفاده
اجرای نقشه های یک استادیوم ورزشی فلان کشور را دارند را می توان برشمرد که در هیچ کدام اثری از مطالعات
اقلیمی ومنطقه ای و معماری ایرانی دیده مشاهده نمیشود .باید گفت که کپی نمودن آثاروساخت و بهره برداری
ازطرحهای اجراشده درسایرکشورهاابتکارومدیریت زمان نیست بلکه سرقت هنری ومرگ معماری ایران و هدر دادن
بودجه احداث است.بامرگ معماری درایران سرمایه های هنری وملی وپایدارایران ازبین میرودکه نمیتوان آنراجبران
نمود. باتوجه باینکه ایرانیان درزمینه های هنری سرآمدبوده وهستندهنرمندان انتظاردارندکه موجب دلگرمی آنان
گردند .
نکات قابل توجه : باید دولتمردان کشورمان از معماران ایرانی در انجام پروژه های خود بهره گیرند و از کپی
برداری معماری ( داخلی یا خارجی ) اجرا شده توسط معماران خارجی در شهر ها بپرهیزند.
خبربسیار خوب :در اخبارها آمده است که دانشجویان و اساتید دانشکده هنر های زیبای کشور در حوزه معماری
منظردر رتبه نخست و برترین ها انتخاب شدند . باید سعی کرد که این گونه موارد و امثال آن تکرار نشوند . دنیا
بدنبال معماران برتر است ولیکن متاسفانه در ایران به فکر حذف معماری و به طور کل معماری ایرانی هستند .
گفتار سوم : بهره گیری ازایدههاوآثارارزشمندبزرگان معماری کاریدیعی است امابایددرنظرگرفت که آن طرح ها بر
چه اساسی
گفتار چهارم : اگر خلاقیت معمار نباشد اثری که ارایه میشود آن اثر فاقد هرگونه ارزش هنر معماری بوده و فقط
به یک چهاردیواری است .
گفتارپنجم : میتوان گفت که معماری هر اثری مخصوص بخود آن بوده واگرساخت آن معماری در فضا ی دیگری
تکرار ساخت شود دیگردارای آن معماری نیست بلکه به تصور نگارنده معماری پس گرا و تقلیدی خواهد بود .
اختلاف هنر نقاشی با عکاسی در همین زمینه است .
پایان کلام : این گفتار را پایانی نیست بلکه اشاره ای اندک به مرگ تدریجی معماری در ایران شد تا دولتمردان توجه
داشته باشند با یک اقدام عجولانه و به نوعی نا بخردانه نسبت به جامعه ( معماران – شهرسازان ) مملکت کم لطفی
نموده وضربه جبران ناپذیری وارد نموده واگر این روند یابد شاهد مرگ هنر مخصوصا” هنر معماری در ایران
خواهیم بود. اگر روند حذف معماری در پروژ ها ادامه یابد شاهد مهاجرت معماران وشهرسازان از کشور خواهیم
بودکه دربلندمدت مرگ تدریجی معماری وشهرسازی درایران را شاهد خواهیم بود .معماران و شهرسازان سرمایه
های ملی ایران هستند. امید است به این گفتار کوتاه دولتمردان بیشتر به معماری ایران توجه بنمایند .
بیژن علی آبادی – شهریور ۱۴۰۳
