خبرگزاری میراث فرهنگی_فرهنگ وهنر_ طاهره رحیمی _اغلب معماری امروز مساجد تقلیدی از مساجد با شکوه دوران گذشته است، بدون اینکه نشانی از هنر آن دوران را با خود داشته باشد. زیرا یک نوع سنت گرایی شدید ، دامنگیرمعماری ما شده است، چنین دیدگاهی کم کم به یک رویه عادی به خصوص در ساخت مساجد تبدیل شد و معماری مساجد را بیش از پیش مظلوم کرده است .
«سیاوش تیموری» معمار با سابقه در این زمینه به میراث خبر می گوید:« با علائم و نشانه نیست که می توان رابطه معنوی میان انسان و ماورا برقرار کرد، عناصری از معماری اسلامی که ما مساجد را بیشتر با آنها می شناسیم، کارکرد ساختاری داشته اند و امروز دیگر چنین کارکردی ندارند وبه همین جهت لزومی به تکرار بی‌دلیل آن نیست. درحالی که امروز معماری مساجد ما به یک گنبد ومناره و چند علامت دیگر خلاصه شده است. »
وی با تاکید بر اینکه بهتر است با استفاده از عوامل سازه ای همچون، گنبد و مناره سر مردم کلاه نگذاریم، عنوان می کند:« من به معماران توصیه می کنم که برای یک بار هم که شده، با دید باز به این مساله نگاه کنند و چنین نمادهایی را به عنوان معماری مساجد به مردم تحمیل نکنند. ما نیازمند مساجد مدرن هستیم، زیرا مردم ما ظرفیت پذیریش تکنولوژی های جدید را دارند.»
اما «عباس اخلاصی»، مدیر کل معماری شهرداری تهران با وجود تایید این اشتباهات در ساخت مساجد عنوان می کند:« درست است که تکنولوژی های روز ما را از ساخت گنبد، مناره و سمبل های اینچنینی بی نیاز می کند، اما نباید فراموش کنیم که ما یک تاریخ غنی در زمینه معماری اسلامی برخورداریم که نمی توان از آن صرفه نظر کرد و می توان هنوز هم فلسفه آن معماری را در مساجد امروز به کار برد.»
وی ادامه می دهد:« هدف از آن معماری برانگیختن تفکر در میان انسان ها بوده است و ناخودآگاه مشاهده آن بناها انسان را به خضوع وا می دارد، اما تقلید صرف از آن معماری ، محتوا وهدف همان معماری را زیر سوال برده است. معماری امروز مساجد ما طرح های نوینی می طلبد که بدون توجه به نیازهای روز ،نمی توان در این هدف موفق بود. درواقع ما باید یک راه میانه انتخاب کرد، یعنی استفاده از آن فلسفه، اما با توجه به نیازها و تکنولوژی های روز. »
«فتح الله میر عمادی»، عضو انجمن مفاخر معماری ایران یکی دیگر از معمارانی است که مساجد امروز را تصویری از مساجد قدیم و به خصوص مساجد دوران صفویه می داند که بدون هیچ گونه تفکری و کوپی وار ساخته می شود.
میر عمادی می گوید:« معماری مساجد قدیم ما یک اصولی داشتند که حتی اگر بخواهیم آنها را امروز عینا امروز اجرا کنیم باز هم یک کوپی برداری بیشتر نیست. مساجد امروز ما در زمینه مکان یابی و نحوه شهرسازی، برنامه ریزی بر اساس نیازها، داشتن طراحی صحیح و مطابق با نیازهای روز و داشتن محیط عرفانی و روحانی دچار مشکل هستند.»
میر عمادی می گوید:« خیلی هم دور نمی رویم، همین مسجد استاد مطهری که کمتر از ۱۵۰ سال از ساخت آن می گذرد، شما با ورود به آن فضا به طور کامل از محیط مادی اطراف جدا می شوید. امروز فقط نماد مسجد یک گنبد ومناره شده، در حالی که این سمبل ها در آن زمان کارکرد خاص خود را داشتند ولزومی به تکرار چشم بسته آنها نیست. »
وی ادامه می دهد:« مساجد خود سلسله مراتبی دارند و ساخت آنها در محلی، ناحیه ای، منطقه ای و ملی با یکدیگر متفاوت است، اما مسجد در هر یک از این مقیاس ها که ساخته می شود باید از تمام بافت های اطراف خود متمایز باشد و با فاصله گذاری مشخص از آنها و در هریک از این سطوح فضای مناسبی برای آن درنظر گرفته شود، اما متاسفانه شما باید از میان قصابی و بقالی و مغازهای بزرگ وکوچک بگردید و مسجد را پیدا کنید.»
به گفته این معمار متخصص معماری مساجد ، معماری مساجد قدیم بر اساس اصولی ساخته شده بود و به ترتیبی بود که شما را درنهایت برای ورود به شبستان برای آغاز ارتباط معنوی آماده می کرد. درحالی که امروز به دلیل مساحت کمی که برای ساخت مساجد اختصاص می یابد، فضای شبستان، حیاط، کفش کن و سرویس بهداشتی آنقدر مغشوش شده و بدون برنامه ریزی ودر کنار هم هستند که کمتر حس معنوی را به شما منتقل می کند واصولا فرد آمادگی انجام فرایض دینی را پیدا نمی کند.
یکی دیگر از مشکلاتی که مساجد امروز با آن مواجه اند، غیر مقاوم بودن آنها در برابر حوادث طبیعی است. بر اساس برنامه ریزی های بخش مدیریت بحران شهرداری تهران ، مساجد یکی از محل هایی هستند که می توانند، به عنوان یکی از مراکز مدیریت بحران در هنگام وقوع حوادث طبیعی عمل کنند، در حالی که خود این مساجد به دلیل بی برنامگی در ساخت ، اصول مقاوم سازی در آنها رعایت نشده است.
این متخصص معماری با بیان اینکه بسیاری از کسانی که مسجد می سازند، اصولا فاقد دانش معماری هستند، می افزاید:« ساخت مسجد حتی با ساخت مقبره و آرامگاه نیز متفاوت است وهمین موضوع یک نوع معماری خاص را می طلبد، اما متاسفانه بسیاری از مساجد، علاوه بر اینکه بدون خلاقیت و نوآری ساخته شده و فقط یک کوپی برداری غیر منطقی است، مبانی ساخت یک مسجد واصولا یک بنای مذهبی در آن رعایت نشده است . متاسفانه هرکسی فکر می کند که ساخت مسجد کاری ندارد. اما همان طور که ما مهندس معماری برای ساخت بیمارستان داریم، باید متخصصی هم برای ساخت مساجد داشته باشیم.»
اگرچه بخشی از بسیاری از این مشکلات به بی توجهی مسئولان از یک طرف و وجود تقریبا ۱۷ نهاد تصمیم گیر درخصوص مساجد است برمی‌گردد .
اما به اعتقاد میرعمادی یک نوع گسست فرهنگی که در دوره قبل از انقلاب رخ داد، اولین سنگ بناهای ساخت غیر تخصصی مساجد را پایه گذاشت:« در دوره قبل از انقلاب به دلایل سیاسی از ساخت مساجد حمایتی نمی شد و مردم به صورت خود جوش وبنابر اعتقادات مذهبی خود، بدون داشتن تخصص اقدام به ساخت مسجد می کردند که هنوز هم این رویه ادامه دارد.»
