وقوع تغییرات در حوزه مدیریت کلان کشور مثل انتخابات ریاست جمهوری یا شورای شهر ، به عنوان نهادهایی که تصمیمات شان در حوزه کالبدی سکونتگاهها اثر غیرقابلانکاری میتواند برجای گذارد، فرصتی فراهم میآورد تا انتظارات تحققنیافته حوزه مسئولیت این نهادها و مطالبات برجایمانده مردم را بتوان با آنها مطرح نمود و خواستار عملیاتی ساختن آنها و گنجاندن شان در برنامههای پیش رو و در دستور کار مسئولین حوزههای مرتبط شد. به همین دلیل سراغ چند معمار مطرح معاصر کشور رفتهایم تا در رابطه با خواسته معماران و شهر سازان از رئسجمهور آینده گزارشی تهیه کنیم:
بازگشت متخصصان را از رئیسجمهور میخواهیم
مهندس علیرضا قهاری، رئیس انجمن مفاخر معماری ایران در گفتگو با پیام ساختمان گفت: در سه دهه اخیر علیرغم تاکید مقامات رسمی کشور و نیاز جامعه به شناخت هویت تاریخی خود و ارزشهای جامعه در دورههای مختلف به علت مسایل اقتصادی اجتماعی سیاسی دچار روزمرگی شدهایم. وی ادامه داد:علیرغم تاکید مقامات اول کشور هیچگاه هم و غم جامعه و سلایق مردم به طرف بالا بردن کیفیت زندگی نبوده و از ارتقای کیفیت زندگی غافل بوده ایم و به بیهودگی و روزمرگی عادت کردهایم در نتیجه مسائل فرهنگی از جمله معماری که نماد این حوزه است، به فراموشی سپرده شده است.
این کارشناس معماری تصریح کرد: سلیقه مردم در جهتی حرکت کرده که امروزه نه تنها اساساً به کیفیت فرهنگ معماری و معماری توجهی نمیشود بلکه به ضد آن توجه میکنیم که قرنها هویت ما را شکل داده است. وی تاکید کرد: بار بسیار سنگینی به دوش دولتمردان است و اگر از کسانی که مسئول این حوزه بودهاند و خط مشیهای فرهنگی می دادهاند، درباره شهر و معماری اسلامی یا هویت ایرانی بپرسید خودشان هم اذعان داشتند که اگر چه سعی کردند تلاشهایی انجام دهند اما این تلاشها ثمری نداشت که نمود آن هم موجود است. ممکن است کسی بگوید من موفق بودم ولی از او خواهیم پرسید که در کجا موفق بودی ؟
قهاری با اشاره به اینکه اهداف عالیه ارتقای فرهنگ معماری آنگونه که مقامات اول کشور مد نظر داشتند، هم در حوزه برنامهریزی و هم در حوزه اجرا جامه عمل نپوشیده است،گفت: تا به حال بخشنامههای فراوانی در رابطه با هویتسازی جامعه وجود دارد ولی در اجرا ضعف داریم. البته این اشکال به خاطر عدم باور خود مسئولان هم هست و در حوزه فرهنگی باید باور مسئولان تقویت شود. وی با تاکید بر اینکه رئیسجمهور آینده باید مسئولینی را در رأس امور فرهنگی کشور و در رأس آن معماری قرار دهد که شناخت کافی نسبت به هویت داشته باشند و در مرحله تصمیمگیری و تصمیم سازی نیز، استانداران و یا معاونین عمرانی آنها معمار باشند،گفت: در حال حاضر ۵۰۰ شهردار در کشور وجود دارد که هیچکدام معمار نیستند. در مراحل تصمیمگیری و اجرا کسانی حضور دارند که شناختی از معماری و هویتسازی و احیای هویت ندارند. مانند اینــــــکه در حوزه پزشکی و سلامت از کسان دیگری بخواهید که در این حوزه اظهارنظر کنند. مهندس قهاری در پایان گفت:مگر نمیگوییم معماری لباس جامعه است؟ چطور خیاط آن غیر معمار است؟ بالأخره خیاط معماری باید معمار باشد. رئیسجمهور باید کار را به کاردان بسپارد و ما بازگشت متخصصان را در حوزههای تصمیم سازی و تصمیمگیری از رئیسجمهور میخواهیم.
ایجاد تحول در نظام شهرسازی کشور
دکتر حمید ماجدی، رئیس دانشکده هنر و معماری واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، در رابطه با خواسته معماران و شهرسازان از رئیسجمهور آینده، به پیام ساختمان گفت: اولین انتظار شهر سازان از رئیسجمهور آینده ایجاد تحول در نظام شهرسازی کشور است و راهکارهایی که برای تحقق این نظریه در نظر گرفتهشده و خود من نیز راهکار آن را ارائه دادهام، پایه خوبی برای ایجاد تحول است. وی به لزوم دگرگونی روشهای تهیه طرحها اشاره کرد و گفت: این طرحها باید با شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی کشور هماهنگ شوند.
دکترماجدی ادامه داد: از آنجا که قوانین شهرسازی کشور ما مربوط به دهه ۴۰ یا ۵۰ بوده و بسیار قدیمی است، نیاز به بازبینی دارد و اولین اقدامی که دولت آینده باید انجام دهد، بازنگری در قوانین شهرسازی و تهیه قوانین جدید، فراگیر و همهجانبه در شهرسازی و توجه به ضرورت مشارکت مردم در این امر است. این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه؛ ساختار شهرسازی کشور و شورای شهرسازی و معماری ایران نیز نیاز به بازنگری و تجدیدنظر دارد، ادامه داد: سازمان مسکن و شهرسازی، دهیاریها و شهرداریها نیاز به بازنگری دارد تا نهادهای محلی هم در تهیه طرحها مشارکت داشته باشند. ماجدی افزود: در سالهای گذشته تلاشهایی برای تدوین قانون جامع شهرسازی صورت گرفته که متأسفانه کافی نیست و به سرانجام نرسیده است.
وی درباره وضعیت معماری کشور گفت: معماری دارای ابعاد گوناگونی است؛ اولاً از طرحهایی که در شهرسازی ارائه میشود (مانند تراکم و کاربری…) تبعیت میکند و دوم اینکه ارتفاع ساختمان و نما نیز باید از این معماری تبعیت کند. این ضوابط در طرحهای شهرسازی و طراحی شهری که فقدان آن در نظام شهرسازی کشور دیده میشود، کاملاً مشهود است.
وی در پایان گفت: انتظار از معماران وشهرسازان کشور این است که به هویت بومی شهرسازی و معماری کشور توجه لازم داشته باشند که نیاز به فرهنگسازی دارد و متأسفانه دستگاههای دولتی و رسانههای عمومی در این زمینه فرهنگسازی نکردهاند که لازم است دولت آینده برای تداوم معماری اصیل گذشته ایران و شهرسازی ارزشمند ایران در ادوار مختلف تاریخی، فرهنگسازی کند و الزامات لازم را به وجود بیاورد. نهاد مهمی مانند نظام مهندسی ساختمان باید در ارتقای معماری نقش داشته باشد اما در حال حاضر نقش آن کمرنگ است و در شهرسازی هم باید تحولاتی صورت بگیرد.
نهادی برای معماری توسط خود معماران شکل بگیرد
مهندس علی کرمانیان معمار و استاد دانشگاه در گفتگو با پیام ساختمان در رابطه با خواست معماران از رئیسجمهور آینده گفت: به دلیل اینکه در کشور هیچ نهادی برای معماری نداشتهایم، بهتر است این نهاد توسط خود معماران شکل بگیرد. البته این نهاد را باید خود معماران شکل بدهند نه اینکه توسط دولت و دستوری ایجاد شود. وی ادامه داد: معماران باید در داخل خودشان بهترینها را انتخاب کنند تا این نهاد بتواند اعتباری پیدا کند و به مسائل مختلف و چالشهایی که با آن روبهروست، رسیدگی کند.
وی با اشاره به مشکلات معماری از جمله آموزش، حرفه، قراردادها و دستمزدها و شرح خدمات معماری اضافه کرد: برخی از کارها در سازمان نظام مهندسی انجام میشود اما نظام مهندسی هیچ وجهه فرهنگی در رشته معماری ندارد. این استاد دانشگاه تصریح کرد: آنچه در معماری کشور کمبود آن مشهود است؛ تعیین فرهنگ معماری در کشور است. یعنی باید بدانیم چه نوع معماری با چه ترتیبی باید برای شهر اتفاق بیفتد و شهر چگونه باید ساخته شود و شهرداری چه مقدار تراکم برای ساختوساز میدهد. این نهاد باید آنقدر قدرت و اعتبار داشته باشد که بتواند در باره تمام مسائل شهر نظر داده و بر اساس مشاوره با شهرداری اجازه ساخت بدهد.
وی تصریح کرد: ما چنین نهادی هرگز نداشتیم و معماری در دست یک سری سازمانها بوده که هر کاری دلشان خواسته انجام دادهاند و مسلماً معماری باکیفیتی به وجود نیامده است. دانشگاهها نیز هر درسی که بخواهند تدریس میکنند و در معماری و شهرسازی ما هیچ امر کنترل شدهای اتفاق نمیافتد. مواردی که من مطرح میکنم سالیان سال است در کشورهای دیگر از جمله انگلستان و آمریکا و… وجود دارد. کرمانیان محاسن تشکیل چنین نهادی را برشمرد و گفت: هنگامی که چنین نهادی تشکیل شود آن نهاد با مدیران و با مردم ارتباط برقرار میکند و چون از متخصصان تشکیلشده در نتیجه با وزارت راه و شهرسازی دانشگاهها و شهرداری ارتباط برقرار میکند و میتوان انتظار داشت که معماری کشور به سمت پیشرفت برود. وی در پایان تاکید کرد: جدیترین تقاضای ما معماران این است که رئیسجمهور آینده این مسئله را درک کند و بتواند به تشکیل نهاد تخصصی معماری کمک کند که تا امروز فقدان آن تشخیص داده نشده است.
بحران هویت شهرها مورد توجه قرار گیرد
عضو هیئتعلمی مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران در رابطه با خواست شهر سازان از رئیسجمهور آینده شورای به خبرنگار پیام ساختمان گفت: شهرسازان از رئیسجمهور آینده انتظار دارند بحران هویت شهرها به سبب رواج انواع سبکهای غیربومی و اختلاط غیرمنطقی آنها و فقدان حضور نهادهای مدنی برای اعمال نظر و خواست مردم، به عنوان بهرهبرداران اصلی این تصمیمات را مورد توجه قرار دهند. این پژوهشگر با اشاره به طرحهای توسعه شهری و ضوابط و مقررات مربوط به مراحل اجرایی آنها بر مبنای اصول پذیرفتهشده و مطالعه شده، افزود: تغییرات نابجا در هر یک از این مصوبات پیوند ضوابط و مقررات را بر هم زده و از تأثیرگذاریشان کاسته و بعضاً نتایج معکوس به دست میدهد؛ بنابراین از تغییرات موضعی، مسکوت نهادن و یا حتی فروش این ضوابط (فروش تراکم) باید به شدت جلوگیری نمود.
دکتر امکچی، تخریبهای گسترده کلیه ابنیه و آثار برجایمانده از گذشته جهت استحصال زمین برای ساخت و سازهای جدید و مرتفع تر را موجب امحای کلیه آثار گذشته دانست که شهر را به خاطره گذشتهاش پیوند میدهد و از دولت آینده خواست از بیتوجهی نسبت به چنین تخریبهای فراگیری که شهر را از خاطره گذشته خود محروم ساخته و پیامدهای سنگینی به سبب انقطاع از گذشته به شهر تحمیل میکند، جلوگیری شود. وی تقویت نهادهای تخصصی مثل نظام مهندسی، انجمنهای شهرسازی و معماری و سایر نهادهای تخصصی حوزههای شهری جهت حفاظت از حقوق شهروندان در مقابل سایر نهادها را خواستار شد و آن را تجربه موفقی در سایر کشورها برای دستیابی به شهرهایی زیبا، امن و کارآمد دانست.
