دکتر فاطمه عباسی، معمار
متعاقب ابلاغ طرح جامع شهر تهران در سال ۱۳۸۶، طرح تفصیلی شهر تهران در سال ۱۳۹۱ تدوین و ابلاغ شد. هدف طرح تفصیلی، طراحی و انتظام بخشی کالبدی و فضایی شهرسازی شهر تهران بود؛ اما آیا این هدف محقق شد؟ به عنوان محقق حوزه مدیریت شهری و علاقهمند به حوزه شهرسازی و با مشورت با سایر کارشناسان مدیریت شهری، حال شهر تهران را از منظر شهرسازی خوب نمیبینم. چه از نظر خط آسمان، بارگذاری جمعیت، میزان تراکم، سطح اشغال، فضای سبز و غیره . اولین دلیل عدم تحقق اهداف طرح تفصیلی آن است که این طرح مطلق نوشته نشده و قابل تفسیر است و شهرداری در بخش زیادی از پروانه ها بر اساس تفسیرهایی که از مفاد تبصره های طرح تفصیلی می کند اسلوب شهرسازی را مخدوش می کند.
دومین دلیل بحث مالی است. خلاصه آن که، تا زمانی که درآمدهای شهرداری به عوارض صدور پروانه گره خورده است در بر همان پاشنه خواهد چرخید. راهکارها خروج از این سیکل معیوب، حرکت به سمت دریافت شارژ شهری است.
دلیل دیگر مربوط به اقتصاد کشور است. زمین و مسکن در ایران سرمایهای ترین کالا است بنابراین برای مالکین ارزش مالی سرشاری دارد تا با زیر پا گذاشتن قوانین و ضوابط به متراژ مفید ملک خود اضافه کنند.
حال راه کار چیست؟ در ابتدا گروهی مشتمل بر اساتید دانشگاه و مجریان حوزه شهرسازی شهرداری تهران به همراه کارشناسان شورای عالی شهرسازی و معماری با محوریت شورای یاد شده، اجرای طرح تفصیلی شهر تهران را آسیب شناسی کند و تقریب بزنند که این طرح چند درصد درست انجام شده است. اگر اجرا شده است چه عاملی باعث آن بوده و اگر اجرا نشده به چه دلیل بوده است؟ سپس عوامل تحقق طرح را تقویت و عوامل شکست را مرتفع کنند.
به نظر بنده طرح تفصیلی باید بر اساس برداشت میدانی و برای هر محله و یا در مقیاس کوچکتر تهیه شود. در این روش تمام اقتضائات هر محله، خیابان، کوچه و معبر دیده می شود و سپس برای آن طرح نوشته خواهد شد که تا حد زیادی مطلق بوده و امکان تغییر نداشته باشد.
در گام بعد با مشورت با عقلا اقتصاد شهری و با بهره گیری از سیاست های روز دنیا، شارژ شهری جایگزین عوارض صدور پروانه شود. در این حالت برای صدور پروانه تنها ضوابط شهرسازی ملاک خواهد بود و برای شهرداری تخلف در صدور پروانه ساختمانی عایدی نخواهد داشت. البته که افزایش نظارت در حین ساخت نیز می بایست به جدیت دنبال شود که در نوشتاری دیگر بدان خواهم پرداخت. خلاصه کلام آن که آشفتگی شهرسازی تهران راه حل دارد ولی علاوه بر راه حل، اراده قوی و سترگ می خواهد.
