از ایرانیان و مصریان باستان گرفته تا بابلی‌ها و اعراب، روزگاری در تمامی این تمدن‌ها به شکلی تلاش شده‌است تا با استفاده از روش‌های تهویه طبیعی، معماری را با آب و هوای گرم و خشک محیط تطبیق دهند. برای مثال، بادگیرهای باستانی ایران از جمله این سازه‌ها هستند که امروزه و پس از قرن‌ها، از آن‌ها به عنوان معماری الهام‌بخش در سراسر دنیا یاد می‌شود.
بادگیرهای باستانی در ایران، به دلیل دارابودن پتانسیل صرفه‌جویی در مصرف انرژی، در معماری الهام‌بخش هستند و این روزها مورد توجه ویژه‌ای در دنیا قرار گرفته‌اند. این بادگیرها می‌توانند دمای داخل ساختمان را بین ۸ تا ۱۲ درجه سانتی‌گراد کاهش دهند.
میان ایران و مصر اختلافی بر سر منشأ بادگیرها وجود دارد؛ نقاشی‌هایی مربوط به حدود ۱۳۰۰ سال پیش از میلاد، در نزدیکی اُقصُر امروزی کشف شده‌اند که دو سازه مثلثی را در بالای اقامتگاه سلطنتی فرعون «نب آمون» به تصویر می‌کشند. از این رو، باستان‌شناسان مصری بر این باورند که نخستین بادگیر در مصر ساخته شده‌است. در حالی که بقایای یک آتشکده ایرانی متعلق به ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح دارای سازه‌‌های دودکش‌مانند متعددی است و معماران و مورخان دنیا را به این استنتاج می‌رساند که بادگیرها از ایران منشأ گرفته‌اند.
بادگیر شبیه به یک دودکش بلند و تزئینی است که معمولاً از دو یا چند طرف باز است. دودکش بلند، نسیم را گرفته و آن را به داخل خانه هدایت میکند، هوای گرم جابه‌جا و سپس از طریق بادگیر خارج می‌شود. هنوز بسیاری از خانه‌ها در ایران در شهر یزد، با یک وسیله خنک‌کننده ساده اما مؤثر به نام بادگیر که قدمت آن به قرن‌ها پیش می‌رسد و نیازی به برق ندارد، خنک می‌شوند.
در برخی از طرح‌ها، هوای ورودی از روی آب می‌گذرد و خنک‌سازی بیشتری را فراهم میکند. مطالعات نشان می‌دهد که این طراحی ساده می‌تواند دمای داخل ساختمان را بین ۸ تا ۱۲ درجه سانتی‌گراد کاهش دهد.
حتی زمانی که بادی نمی‌وزد، بادگیر به عنوان یک دودکش خورشیدی عمل میکند؛ هوای گرم از طریق بادگیر بالا می‌رود و هوای خنک‌تر را از طرف دیگر به داخل ساختمان می‌کشد. هیچ‌کس به طور دقیق نمی‌داند که قدمت بادگیرها به چه زمانی برمی‌گردد.
کشف منابع غبار در ابرنواخترها
گرد و غبار، عنصر سازنده بسیاری از اجرام جهان ما به‌ویژه سیارات است. همان‌طور که گرد و غبار ستارگان در حال مرگ در فضا پخش می‌شود، عناصر ضروری را برای کمک به تولد نسل بعدی ستارگان و سیارات آن‌ها فراهم میکند. این که گرد و غبار کیهانی از کجا می‌آید، ستاره‌شناسان را برای دهه‌ها متحیر کرده‌است. یکی از منابع مهم غبار کیهانی ممکن است ابرنواخترها باشند. پس از انفجار ستاره در حال مرگ، گاز باقی‌مانده آن منبسط و سرد می‌شود تا غبار به‌وجود بیاید. مشاهدات صورت‌گرفته توسط پژوهشگران آمریکایی با همکاری «ملیسا شه بنده» دانشمند ایرانی «دانشگاه جانز هاپکینز» و «مؤسسه علوم تلسکوپ فضایی» (STScI) در مورد دو ابرنواختر نوع دوم موسوم به SN2004et و SN2017eaw، مقادیر زیادی غبار را در بیرون از جرم پرتاب‌شده از این اجرام نشان داده‌اند. جرم کشف‌شده، این نظریه را تأیید میکند که ابرنواخترها یک نقش کلیدی را در تأمین غبار برای جهان اولیه داشته‌اند.
شواهد مستقیم در مورد این پدیده تا این لحظه ناچیز بوده‌اند زیرا فقط می‌توان میزان غبار را در یک ابرنواختر نسبتا نزدیک بررسی کرد که تا به امروز، ابرنواختر ۱۹۸۷A بوده‌است. این ابرنواختر ۱۷۰ سال نوری از زمین فاصله دارد. هنگامی که گاز به اندازه کافی خنک می‌شود تا غبار تشکیل شود، آن غبار فقط در طول موج‌های فروسرخ متوسط قابل تشخیص است؛ البته به‌شرطی که حساسیت کافی وجود داشته باشد. برای ابرنواخترهای دورتر، این ترکیب پوشش طول موج و حساسیت عالی را فقط می‌توان با «ابزار مادون قرمز میانی» (MIRI) جیمز وب به‌دست آورد. یکی دیگر از نتایج جالب توجه دیگر این پژوهش، میزان غبار کشف‌شده در این مرحله اولیه از زندگی ابرنواختر است. پژوهشگران در SN2004et، میزان غبار معادل بیش از ۵۰۰۰ جرم زمین را یافتند. این بالاترین جرم غبار کشف‌شده در ابرنواخترها از زمان کشف SN1987A است.
روزنامه اطلاعات
