حدود شصت سال قبل دست اندرکاران مدیریت شهر تهران ( شهرداری تهران ) را بر آن داشت که علاوه بر ساماندهی مشاغل و اصلاح گذربندی های شهری و اجرای خیابان های جدید نسبت به ساماندهی بنگاه های مسافرتی شهرتهران به سایرشهرهای ایران اقدام نماید که در اجرای این برنامه ساماندهی مسافرتی بین شهرها مورد در الویت و توجه قرارگرفت که این ساماندهی با اقدام اولیه احداث پایانه مسافربری درتهران رقم خورد و بدین سان اولین پایانه مسافربری احداث گردید و در این راستا بنگاه های مسافربری که در شهر پراکنده بودند در پایانه گردیده که با تجمیح بنگاههای مسافربری با نام تعاونی به نامهای مختلف مستقر گردیدند و بدین ترتیب سفر برون شهری جهت بیشتر نقاط کشور از آنجا انجام می شد .
در گذر زمان برای شهر تهران احداث پایانه های مسافریری دیگر در نواحی مناطق دیگر در شهر تهران ضروری تشخیص داده شد و مقرر گردید که در مبادی ورودی شهر تهران و یا مکان هایی که برای احداث پایانه شهری مناسب است پایانه های جدید احداث گردد که در این راستا در بازه زمانی چند ساله تهران دارای چهار پایانه مسافربری گردید که در این مقاله نگاهی کوتاه به پایانه های شهر تهران و انتقال یکی از آنها سخن خواهد گفت .
موقعیت پایانه های مسافری ؟
یکی از ارکان مهم مدیریت شهری در کشور ترافیک و حمل و نقل درون شهری و برون شهری است که در این راستا خوشبختانه بعد از انقلاب در شهرهای بزرگ و متوسط ایران برای آن تصمیماتی گرفته شده و احداث ترمینال های حمل و نقل ( مسافری – حمل بار ) در دستور کار قرار گرفته و این پروسه اولین بار در تهران بزرگ توسط شهرداری تهران انجام شد . اولین طرح پایانه تهران توسط مهندسین خارجی ارایه و اجرا شده که به نام ترمینال چنوب معروف گردید و سپس ترمینال های غرب و شمال و شرق احداث شد .
ترمینال غرب تهران در اراضی واقع در شمال غرب تهران با طرحی در خور توجه ساخته شده و بعد چندین سال از احداث آن می گذرد از نظر معماری و اجرای ساختمان مورد قبول است و این ترمینال حمل مسافر از تهران به غرب و شمال و برخی نقاط دیگر را به عهده دارد . شایان ذکر است که زمانی میدان آزادی از یک طرف به فرودگاه مهر آباد و از طرف دیگر به سمت شهرهای خارج ازتهران منتهی می شد و به تفسیری گلوگاه ارتباطی به غرب کشور یوده است .
موقعیت پایانه های مسافری در شهر ؟
یکی از ارکان مهم مدیریت شهری مسئله ترافیک و حمل و نقل درون شهری و برون شهری است که در این راستا خوشبختانه بعد از انقلاب در شهرهای بزرگ و متوسط ایران برای احداث پایانه مسافری تصمیماتی گرفته شده و احداث ترمینال های حمل و نقل ( مسافری – حمل بار ) در دستور کار قرار گرفته شد و این پروسه اولین بار در تهران توسط شهرداری تهران انجام شد .
اولین طرح پایانه تهران توسط مهندسین خارجی ارائه و اجرا شده که به نام ترمینال جنوب معروف گردید و سپس ترمینال های غرب و شمال و شرق احداث شد .
ترمینال غرب تهران در اراضی واقع در شمال غرب تهران با طرحی در خور توجه ساخته شده و بعد چندین سال از احداث آن می گذرد از نظر معماری و اجرای ساختمان مورد قبول است و این ترمینال حمل مسافر از تهران به غرب و شمال و برخی نقاط دیگر را به عهده دارد .
شایان ذکر است که زمانی میدان آزادی از یک طرف به فرودگاه مهر آباد و از طرف دیگر به سمت شهرهای خارج از تهران منتهی می شد و به تفسیری گلوگاه ارتباطی به غرب کشور بوده است .
یکی از ارکان مهم مدیریت شهری در کشور ترافیک و حمل و نقل درون شهری و برون شهری است که در این راستا خوشبختانه بعد از انقلاب در شهرهای بزرگ و متوسط ایران برای آن تصمیماتی جهت احداث ترمینال های حمل و نقل ( مسافری – حمل بار ) در دستور کار قرار گرفته و این پروسه اولین بار در تهران بزرگ توسط شهرداری تهران انجام شد . اولین طرح پایانه تهران توسط مهندسین خارجی ارایه و اجرا شده که به نام ترمینال چنوب معروف گردید و سپس ترمینال های غرب و شمال و شرق احداث شد .
ترمینال غرب تهران در اراضی واقع در شمال غرب تهران با طرحی در خور توجه ساخته شده و بعد چندین سال از احداث آن می گذرد از نظر معماری و اجرای ساختمان مورد قبول است و این ترمینال حمل مسافر از تهران به غرب و شمال و برخی نقاط دیگر را به عهده دارد . شایان ذکر است که زمانی میدان آزادی از یک طرف به فرودگاه مهر آباد و از طرف دیگر به سمت شهرهای خارج از تهران منتهی می شد و به تفسیری گلوگاه ارتباطی به غرب کشور یوده است .
نقش ترمینال های مسافریری در ترافیک شهری .
در هر شهری که پایان مسافربری احداث شده مسافران جهت عزیمت به مقصد به پایانه مسافریری شهر و یا ترمینال مورد نظر مراجعه و از آن ترمینال به مقصد عزیمت می کنند که در این رابطه سفر های برون شهری انجام می شود .
در طرح های جامع محل احداث پایانه مسافربری تعیین می شود و نیز برای رسیدن به پایانه مسافربری در طرح جامع مسیر های اصلی را مشخص می گردد که چگونه می توان از محلات و یا نواحی شهری به پایانه مسافربری مسیرها و دسترسی های لازمه پیش بینی گردیده و تقریبا” مسیر های منتهی به پایانه مشخص می شود و شهروندان و طالبان مسافرت می توانند از آن مسیرها ها به مقصد پایانه استفاده نمایند.
اگر پایانه ای تغییر محل داده شود دگرکونی در ترافیک از جمله دسترسی به ترمینال برای شهروندان و مسافران پدید می اید و تقریبا مساله ساز خواهد شد زیرا از دسترسی و مسیرهای منتهی به پایانه برای برخی نا شناخته است و در این راستا موجب سر در گمی مسافران خواهد شد .
نیازاست که توسط مسئولین مربوطه جهت دسترسی به پایانه جدیداطلاع رسانی برای شهروندان و مسافران بنمایند . تغییر محل پایانه باعث دگرگونی ترافیک در شهر می شود که مسئولین مجبور به اجرای راهکارهایی جهت تسهیل ترافیک خواهند بود .
زمانی که گفته می شود که ظرفیت پذیرش روزانه ۵۰ هزار نفر است که از دو جهت باید مورد بررسی قرار گیرد که اول مسافران ورودی و دوم مسافران خروجی که این دو نیاز به مسیر در شهر می باشند که در این راستا شهرداری ها شهر های بزرگ سعی در احداث پایانه در مبادی ورودی و خروجی شهر در نظر گرفته تا از ازدحام و ترافیک شهری جلو گیری شود .
اجرای احداث پایانه مسافری در مراکز استان ها بزرگ همانند تهران و مشهد و اصفهان و شیراز و تبریز لازم الاجرا گردید .
با توجه به جمعیت و وسعت شهر برای شهرتهران چهار پایانه در چهار منطقه از شهر در نظر گرفته شده و شهرداری تهران با توجه حجم جمعیت ورودی و خروجی برای شهر تهران چهار پایانه در چهار منطقه تهران احداث نموده است .
در هر شهری که پایان مسافربری احداث می گردد مسافران جهت عزیمت به مقصد به پایانه مسافریری مورد نظر مراجعه می کنند و از آن پایانه به مقصد مورد نظر عزیمت نموده که در این رابطه سفرهای برون شهری انجام می شود
در طرح جامع هر شهری محل احداث یک و یا چند پایانه مسافربری بستگی به محدوده و جمععیت و موقعیت شهر مشخص می گردد و مسیرهای اصلی منتهی به آن از محلات اصلی شهر در نظر گرفته می شود تا از محلات و یا نواحی شهری به پایانه مسافربری مسیرها و به طور کلی دسترسی های لازمه برای مسافران در دسترس باشد و شهروندان و مسافران با مراجعه به آن پایانه می توانند مسیر مسافرت خود و نوع وسیله را تعیین کنند .
اگر پایانه ای بنا به دلایلی موجه تغییر محل داده شود تا مدتی دگرکونی ترافیک جهت دسترسی به ترمینال پدید می آید و برای مسافران مساله ساز خواهد شد زیرا از دسترسی و مسیر های منتهی به پایانه جدید برای برخی مسافران نا شناخته و در این راستا موجب سر در گمی مسافران خواهد شد که با اطلاع رسانی لازمه توسط مسئولین مربوطه جهت دسترسی به پایانه جدید این مشگل برطرف و یا به حداقل خواهد رسید .
با تغییر محل پایانه مسافری مسئولین مربوطه نیز نسبت به ارایه راهکارهای لازمه جهت تسهیل ترافیک پیش بینی نموده و به مرحله اجرا در خواهند آورد .
زمانی که گفته می شود ظرفیت پذیزش پایانه سالانه حدود ۱۲۰ هزار نفر پیش بینی شده بود اکنون بیش از ۵۰۰ صد هزار نفر می باشد میبایست از دو جهت باید مورد بررسی قرار گیرد که اول مسافران ورودی و دوم مسافران خروجی که این در دو نیاز به مسیر طی طریق در شهر میکنند.
در این راستا طراحان طرح جامع شهر با تعیین محل های لازمه در طرح جامع احداث پایانه ها را توصیه می کنند و شهرداری ها سعی در احداث پایانه در مبادی ورودی و خروجی شهر در نقاط مورد طرح جامع که در نظر گرفته شده اقدام تا ازترافیک شهری جلوگیری شود که اجرای این برنامه در مراکز استان ها بزرگ همانند تهران و مشهد و اصفهان و شیراز و تبریز لازم الاجراست و برخی از کلان شهرها اقدامات لازمه را انجام داده و یا در دستور کار داذند . متاسفانه در شهرهای درجه بزرگ یا متوسط از نظر جمعیت چندان به اهمیت این مورد به بهانه نداشتن بودجه روی خوش نشان نمی دهند و زمانی متوجه اهمیت موضوع می شوند که مکان یابی و احداث پایانه مسافری پر هزینه خواهد بود.
نیم نگاهی به پایانه های موجود شهر تهران و موقعیت شهری آنان میگردد :
شهر تهران دارای چهار پایانه که در چهار منطقه از شهر تهران احداث شده که این پایانه های مسافریری ورود و خروج مسافران را بر عهده دارند .
در ادامه یک نگاه اجمالی به موقعیت شهری پایانه های مسافری شهر تهران می گردد .
تهران دارای چهار پایانه مسافری در جهار منطقه تهران می باشد که به ترتیب :
- پایانه جنوب ( درجنوب تهران ) . ۲-۱- پایانه شرق قدیم . درتقاطع جاده دماوند با خیابان تهرانپارس ( پایانه قدیم ). ۲-۲- پایانه شرق جدید. درتقاطع جاده دماوند با خیابان تهرانپارس ( پایانه جدید ). ۲-پایانه غرب .( در محدوده شمال غربی میدان آزادی ) .
- پایانه شمال ( در محدوده بلوار رسالت و میدان آرژانتین )
۱- پایانه جنوب( تهران جنوب ) .
در مورد پایانه جنوب تهران مطالبی طی در دو مقاله به رشته تحریر در آمده که در این مورد مطلب در مورد پایانه جنوب که در جنوب غربی تهران واقع شده بیان شده است
۲-۱- پایانه شرق قدیم : درتقاطع جاده دماوند با خیابان تهرانپارس ( پایانه قدیم ).
۲-۲- پایانه شرق جدید:درتقاطع جاده دماوند با خیابان تهرانپارس ( پایانه جدید ).
۲-۱- پایانه شرق قدیم : درتقاطع جاده دماوند با خیابان تهرانپارس ( پایانه قدیم ) احداث شده و با بیش از ۴۵ سال قدمت نسبت به جابجایی مسافران اقدام نموده که با توجه به رشد جمعیت و توسعه فیزیکی شهر و رفع مشگلات سکونتی و ترافیکی با بیش از ۴۵ سال به کار خود در سال ۱۴۰۳ پایان داد و به محل جدید انتقال یافت که در مورد محل جدید مختصر سخن گفته خواهد شد .
۲-۲- پایانه شرق جدید.
این پایانه که در شرق نهران – بزرگراه زین الدین شرق – بزرگراه یاسین شمالی – نرسیده به بیمارستان لواسانی واقع است طبق گفته و برنامه ریزی برای پنجاه سال قابل بهره برداری ( مفید ) خواهد بود که در این باره مطالبی با توجه به مدارک و بازدید مطالبی به شرح زیر به رشته تحریر در میاید :
ساختمان جدید ترمینال شرق سرآغازی برای انتقال سایر ترمینال های مسافربری بوده و محل ساختمان جدید فعلا” کمی دوراز دسترس است .
۳- پایانه غرب ( ضلع شمال غربی میدان آزادی )
۴-پایانه شمال ( در محدوده بلواررسالت و میدان آرژانتین ) .
با توجه به تراکم جمعیت در غرب و شرق تهران به نظر می رسد که شهرداری تهران در مورد تغییر محل پایانه شمال تهران و پایانه غرب تهران تصمیماتی در آینده اتخاذ نموده و نسبت به جابجایی پایانه های مذکور اقدام خواهد نمود .
شایان ذکر است است که به دلیل کاستن از ترافیک و فشردگی جمعیت در منطقه ترمینال جنوب تهران شهرداری را بر آن داشت که تمهیداتی برای آسایش ساکنین منطقه و کاستن ترافیک منطقه و تسهیل مسافران نسبت به احداث پایانه آفتاب اقدام نموده و در نظر دارد قسمتی از خدمات و بنگاه های مستقر در پایانه جنوب را به آن پایانه منتقل نماید که از بارترافیک و هم بهبود وضعیت سکونتی در منطقه بکاهد .
این مقاله چکیده بود از پایانه های مسافربری شهر تهران که امیدوار است سایر شهر ها ( کوچک – متوسط – بزرگ ) از نتایج بدست آمده بهره مند شوند .
بیژن علی آبادی
آبان ۱۴۰۴
